مسئول نمایندگی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در قم با اشاره به تعبیر «سیاست رضوی»، که این روزها از سوی برخی اشخاص در کشور مطرح می‌شود، ادامه داد: بی‌جهت نمی‌توانیم برای برخی اقدامات خود با استناد به سیره امام رضا(ع) مشروعیت‌سازی کنیم، زیرا راهکارهای دیگری برای حل مشکلات کشور وجود دارد که نیازی به مذاکره نیست.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی راد، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مسئول نمایندگی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در قم، در گفت‌و‌گو با ایکنا ضمن تسلیت شهادت امام رضا(ع) گفت: یکی از مباحث قابل تأمل در مورد زندگانیامام رضا(ع)چرایی شهادت آن حضرت است.
امام(ع) چون علم الهی دارد آینده را در ورای تصمیمات امروز خود به روشنی می‌بیند و ممکن است برخی اقدامات مقطعی را انجام دهد که مصالح آینده را تأمین کند، ولی ما چنین علمی نداریم یا ممکن است رسالتی از جانب خدا برای او تعیین شده باشد،
وی افزود: در اینکه امام رضا(ع) توسط مأمون شهید شدند تردیدی وجود ندارد، ولی در چند و چون آن اختلاف نظر وجود دارد. مثلاً در اینکه امام را خود مأمون به شهادت رساند و یا اینکه با واسطه، چنین کاری کرد، جای اختلاف است ولی در اصل شهادت تردیدی وجود ندارد.
راد با اشاره به اینکه نباید از چرایی این مسئله غفلت کنیم، اظهار کرد: اینکه چرا مأمون در نهایت تصمیم به حذف فیزیکی و شهادت امام گرفت، بیانگر اهمیت و جایگاه والا و مؤثر امام رضا(ع) است، زیرا مأمون امام را مانعی مهم و جدی فراروی سیاست‌های خود می‌دید و راهی جز این هم برای او متصور نبود.
مسئول نمایندگی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در قم ابراز کرد: مسئله دوم در این زمینه، به بن‌بست رسیدن سیاست‌های بنی‌عباس و به خصوص مأمون در مواجهه با اهل‌بیت(ع) و امام رضا(ع) بود، چون مأمون انواع راه‌ها برای تقلیل جایگاه امام را طی کرد، ولی بی‌نتیجه ماند.
راد افزود: اولین مسیری که مأمون برای از بین بردن جایگاه امام مورد استفاده قرار داد، استفاده از ابزار مناظرات علمی بود، زیرا تصور آن‌ها این بود که امام سرانجام در این مناظرات به شکست خواهد رسید؛ مناظرات سنگین و غیرقابل پیش‌بینی به امام تحمیل شد ولی ایشان آن را به فرصتی برای شیعه تبدیل کردند.
سیطره علمی امام در مناظرات
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: مناظرات به نحوی بود که از اباصلت هروی نقل شده، گاهی مأمون پیام می‌فرستاد که با امام(ع) کاری دارد و وقتی ایشان به مجلس مأمون می‌رفت با جلسه مناظره مواجه می‌شد؛ یعنی طراحی برای شکست علمی امام(ع) انجام می‌شد ولی هر قدر جلوتر رفتند دیدند بیشتر به ضرر حکومت آن‌ها تمام می‌شود، زیرا سیطره و سلطه علمی امام آشکارتر می‌شد و مأمون و علمای اهل سنت و ادیان مختلف به علم امام بیش از گذشته پی می‌بردند و اثر معکوس برای آنان داشت.
راد ادامه داد: راهکار دیگر مأمون برای به چالش کشاندن امام(ع)، انتخاب ایشان به ولایتعهدی بود تا برای حکومت خود مشروعیت ایجاد کند و ایشان را سپری برای اقدامات خود قرار دهد، ولی امام با علم و عصمت الهی و دانش ژرف و عمیقی که داشتند این توطئه را ناکام گذاشتند. امام رضا(ع) صرفاً حضوری تشریفاتی داشتند و هرگز در عزل و نصب و سیاست‌های حکومت دخالتی نمی‌فرمودند و همین سبب شد تا ایشان چالش حضور در مرو را به فرصتی برای معرفی بیشتر شیعه و تقویت شیعیان و صدور روایات متعدد تبدیل کنند.
ترور؛ سیاست راهبردی بنی‌عباس
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه راهکارهای خام سیاسی مأمون در نهایت منجر به شکست شد، تصریح کرد: مجموعه عوامل مذکور سبب شد تا حکومت چاره را در ترور امام ببینند، گرچه سیاست راهبردی بنی‌عباس و بنی‌امیه، حذف مخالفان خود و در رأس آنان ائمه(ع) بودند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با طرح چرایی این پرسش که امام رضا(ع) از سوی مأمون برای ولیعهدی انتخاب شد و چرا منتسبان به امام در مرتبه‌ای پایین‌تر گزینه نشدند، اظهار کرد: وجاهت و شهرت امام رضا(ع) در مدینه و در بین شیعیان و علویان تا جایی بود که مأمون چاره‌ای جز انتخاب امام نداشت. ضمن اینکه جایگاه امامت امام و راهگشایی در حل مشکلات هم دلیل دیگری بر این مسئله بود.
راد در پاسخ به این سؤال که فراروی تاریخ زندگانی آن امام یعنی در دوره کنونی چه مقدار از سیره نظری و عملی آن حضرت قابل انطباق و نسخه‌برداری است، اضافه کرد: در اینکه ما باید از سیره ائمه(ع) درس و عبرت بگیریم مورد شک و تردید نیست، ولی در انطباق حوادث دوران ایشان با وضعیت امروز بایستی به مؤلفه‌ها و شرایط تطبیق منطقی و اجتهادی بپردازیم و صرف تشابه صوری جواز برای انطباق نیست.
شرط انطباق شرایط امروز با دوره امام(ع)
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با پرداختن به اینکه تشابه تام و تطابق کامل یکی از لوازم این مسئله است، تصریح کرد: تشابه جزئی و صوری کفایت نمی‌کند و از مهم‌ترین موانع فراروی این قضیه هم علم امام است. لذا نمی‌توانیم با علم محدود خودمان انگیزه‌خوانی و فرضیه‌سازی از رفتار امام داشته باشیم و در صورت استنباط قطعی و اجتهادی و منطقی و انطباق تام می‌توانیم الگوگیری کنیم.
راد ادامه داد: اگر تنقیح مناط از سیره امام رضا(ع) داشته باشیم این اصل کلی به دست می‌آید که اگر در شرایط اضطراری باشیم یعنی واقعا انسداد طریق در مواجهه با ظالمان زمانه وجود داشته باشد و هیچ راهی هم جز همکاری با آنان نداشته باشیم، در این صورت منعی برای همکاری با طاغوت وجود ندارد، ولی این همانی نیازمند اجتهاد و کاوش مجتهدانه است که کار هر کسی نیست.
مسئول نمایندگی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در قم با بیان اینکه از امام(ع) در مورد چرایی همکاری با مامون سؤال شد، افزود: امام رضا(ع) در پاسخ به برخی نظرات در این زمینه ارجاع به داستان حضرت یوسف(ع) دادند و اینکه حضرت یوسف(ع) با فراعنه زمان خود همکاری کرد و سبب شد تا آینده‌ای درخشان نصیب دین الهی شود.
راد اضافه کرد: امام(ع) چون علم الهی دارد آینده را در ورای تصمیمات امروز خود به روشنی می‌بیند و ممکن است برخی اقدامات مقطعی را انجام دهد که مصالح آینده را تأمین کند، ولی ما چنین علمی نداریم یا ممکن است رسالتی از جانب خدا برای او تعیین شده باشد، از جمله اینکه امام رضا(ع) با حرکت خود در پذیرش ولیعهدی، پوشالی بودن حکومت مأمون و بدون پشتوانه دینی بودن آن حکومت را از یکسو نشان دهد و از طرف دیگر موقعیت تشیع را ارتقا بخشید.
وی با اشاره به تعبیر«سیاست رضوی» که این روزها از سوی برخی اشخاص در کشور مطرح می‌شود، ادامه داد: بی‌جهت نمی‌توانیم مشروعیت‌سازی برای برخی اقدامات خود با استناد به سیره امام رضا(ع) داشته باشیم، زیرا راهکارهای دیگری برای حل مشکلات کشور وجود دارد؛ امروز در وضعیت تحریم تنها راه برای رفع مشکلات کشور مذاکره نیس،ت آن هم مذاکراتی که در این چند سال اخیر نتایج خوبی به بار نیاورده است.
راد اظهار کرد: مشکلات کشور راه حل‌های متعددی دارد. اگر واقعاً به توان داخلی تکیه شود و تلاش و کوشش لازم را داشته باشیم، در این صورت بسیاری از مشکلات حل می‌شود و نیازی به مذاکره هم نخواهد بود.
