استناد به گفتار ابورَيَّه

در شماره دهم مجله (علوم حديث) (ص146) از قول محمود ابورَيَّه آمده است كه ابوهريره, بيش از يك سال و نُه ماه از حيات پيامبر اسلام را در حال مسلمانى درك نكرده است. با چشم پوشى از اين كه منبع و مصدر ابوريّه در اين نقلِ قولْ چه بوده است, اين مطلب با كلام نويسنده محترم مقاله كه حضور او را در مدينه, هم زمان با فتح خيبر, يعنى در سال هفتم هجرى دانسته است (ص51) سازش ندارد; چون مطابق اين نظر, او سه سال و نيم در خدمت پيامبر(ص) بوده است, نه يك سال و نُه ماه. در موارد ديگرى نيز به كلمات ابوريّه استناد شده و مصادر كلام او معرّفى نشده است. آيا صرف استناد به ابوريّه, بدون آن كه چند و چون آن معلوم شود, كافى است؟
متأسّفانه ملاحظه مى شود كه در موارد ديگرى نيز به كلمات اين شخص استناد مى شود و كتاب او به گونه هاى مختلف, چاپ و توزيع مى شود, بدون آن كه نقد دقيقى نسبت به محتواى آن صورت گيرد. محمود ابوريّه در كتاب «أضواء على السنة المحمدية» در پيِ آن است كه حجّيت احاديث پيامبر(ص) را انكار كند و تنها قرآن را به عنوان حجّت بين خدا و خلق بپذيرد. او براى رسيدن به اين مقصود, از ضعف هاى موجود در كتب حديثى اهل سنّت, استفاده فراوان كرده است; لكن بدان اكتفا نكرده و نسبت هاى دروغ زيادى را هم بدان ضميمه كرده است. بنابراين, هم هدف او مخدوش است و هم روش او براى رسيدن بدان هدف, مغرضانه است و قابليت استناد ندارد( ان شاءاللّه در نوشتار جداگانه اى به نقد كتاب او خواهيم پرداخت).

نام هاى گوناگون ابوهريره

در بيش از يك سوم مقاله «ابوهريره و نشر اسرائيليات و احاديث موضوع» به ذكر نام هاى مختلف ابوهريره پرداخته شده است كه بحثى بى فايده و خارج از موضوع است. ظاهراً نويسنده محترم, سعى دارد با تكثّر اسامى ابوهريره, او را چند چهره بنماياند و اين را قرينه اى بر جعل حديث توسط او بداند. در حالى كه اكثر قريب به اتّفاق رواياتى كه در مسند   ابوهريره ذكر شده اند, كنيه مشهور او يعنى «اُبوهريرة» را كه براى او عَلَم شده بوده, با خود دارند. نام هاى مختلفى كه در مقاله آمده است, معمولاً در كتب تراجمْ ذكر شده اند و در كتب حديثى, حتّى يادى هم از آنها نشده است.
به علاوه, ابوهريره اگر احاديث جعلى خود را بر مردم مى خواند, نمى توانست نام خود را عوض كند. او در نزد مردمان, هميشه ابوهريره بود, چه نامش عبداللّه باشد و چه سُكين. حتّى اگر روايات او با نام هاى متعدّد هم نقل مى شد, ايرادى متوجّه او نبود; بلكه بايد گفت شاگردانش و ديگرانى كه از او حديث شنيده بودند, براى آن كه ضعف طريق خود را بپوشانند, ناچار بوده اند كه به تدليس ^۱ روى آورند و نام و نشان غير مشهور او را بگويند.
نكته ديگر درباره نام هاى ابوهريره آن است كه در اسامى سى و دوگانه ذكر شده در مقاله ياد شده, سه بار نام عبداللّه تكرار شده است و چهار بار نام سُكين. پنج مرتبه هم او با پسوند «ابن» معرّفى شده است كه مؤيّد وجود اختلاف در ذكر نام پدر اوست (نه نام او). ابوهرّ و ابوهريره هم يكى محسوب مى شوند.
شايد لزومى به يادآورى نباشد كه معمولاً مردمان عرب, هم نام دارند, هم لقب و هم كنيه, و با توجّه به آن كه نام پدر هم همراهِ اسم شخص ذكر مى شود و ابوهريره هم اين سه را دارد, پس به راحتى مى توان براى يك شخص, نُه نام ذكر كرد, بدون آن كه هيچ اختلافى در بين باشد.
علاقه مند بودم اكنون كه عزيزى مى خواهد راجع به ابوهريره مطلب بنويسد, تحقيق كاملى ارائه دهد كه «نو» بودن, مشخّصه اصلى آن باشد, به نقد متنى احاديث منقول از ابوهريره بپردازد و نكته هايى را بيان كند كه خواننده, مطالب جديد بياموزد; وگرنه تكرار كردن مطالبى كه به دفعاتْ گفته شده اند (و حتّى بعضى از آنها مورد نقد هم قرار گرفته است) يا ذكر نكاتى كه هيچ فايده علمى و عملى ندارند, آن هم در مجلّه اى تخصّصى, اصلاً زيبنده نيست.