گروه پژوهشى

اين اثر, كار مشترك يك گروه پژوهشى 31 نفره, مركّب از حديثْ شناسان, لغت شناسان و تاريخ شناسان است كه زير نظر دكتر صالح بن عبداللّه بن حُميد (امام جماعت و خطيب مسجد الحرام) و عبدالرحمان بن محمد بن عبدالرحمان بن ملّوح (مؤسس و مدير دارالوسيلة للنشر والتوزيع), فعّاليت مى كرده است. ^۱ اين مجموعه, متشكل از دو دسته محقّق بوده است: دسته اوّل, متشكّل از لغت شناسان كه مسئوليت تهيه و تدوين مَدخل هاى موسوعه را بر عهده داشته اند و دسته دوم, متشكّل از حديثْ شناسان و سيره شناسان كه مسئوليت تهيه و تنظيم مطالب ذيل هر موضوع را برعهده داشته اند.

انگيزه تهيه اين اثر

مدير دارالوسيله در بيان انگيزه اقدام به تهيه اين اثر, به شدّتِ نياز به شناخت مكارمِ اخلاق از يك سو, و پراكندگى اين مطالب در قرآن كريم, كتب حديث و سيره و لغت و… از سوى ديگر, اشاره كرده و در مقدمه آن, آورده است:
إنّ محاسن الأخلاق و معارفها ينبغي أن تكون من الوضوح بمكان ولكن أين نجد ذلك من بين ما لايحصى من صفحات أمّهات كتب الفضائل والآداب   والأحكام ونحوها؟!
أين نقف على التحديد الدقيق لمعنى هذه الصفة أو تلك الصفة… أنّى للمسلم أن يقف على ذلك كلّه في وقت معقول و بوسيلة مناسبة؟! ^۲
شايسته است كه محاسن و مكارم اخلاق, كاملاً واضح و آشكار باشند; ولى چگونه مى توانيم اين مطالب را از لابه لاى صفحات كتاب هاى اخلاق و آداب و احكام و مانند آن بيابيم؟ و چگونه مى توانيم بر معناى دقيق اين صفت يا آن صفت, دست يابيم؟… يك مسلمان, چگونه مى تواند اين همه را در يك زمان معقول و به شيوه اى مناسبْ به چنگ آورد؟
وى در ادامه به نقد كتاب هاى اخلاقى و حديثى موجود, پرداخته و مى نويسد:
إنّ كتب السلف الصالح ـ رحمهم اللّه ـ على كثرتها و تنوّعها, لا تفى وحدها بالغرض المطلوب لتناثر الصفات بها من ناحية و اختلاف أسلوبها من ناحية ثانية.
كتاب هاى علماى صالح گذشته, هر چند از تعدّد و تنوّع برخوردارند, امّا از يك سو به دليل پراكندگى صفات در آنها و از سوى ديگر, به دليل اختلاف در شيوه تدوين, نمى توانند غرض مطلوب را برآورده سازند. ^۳
وى در ادامه نتيجه مى گيرد كه:
وهنا كان التفكير في أن نوجد في المكتبة الاسلامية ما تفتقر إليه من وجود مرجع موحّد شامل لما هو مشتت في مئات الكتب, أي ايجاد عمل موسوعى يضمّ شتات الصفات التربوية الاسلامية وقيمها.
و از اين جا اين انديشه به وجود آمد كه در مكتب اسلام, اثرى را پديد بياوريم كه پاسخگوى نياز به يك «مرجع واحد و فراگير» باشد و مطالب متفرّق و گوناگون كتاب هاى ديگر را يكجا گردآورد; يعنى تهيه   موسوعه اى كه صفات پراكنده والبته ارزشمند تربيتى اسلام را كنار يكديگر قرار دهد. ^۴
دكتر صالح بن عبداللّه, هدف از تدوين اين اثر را در پنج مورد برمى شمرَد:
1. آشناسازى جامعه با مفاهيم والاى اخلاقى و كرامت هاى انسانى, و متوجّه ساختن بشر به بهترين شيوه انسان سازى و آبادانى زمين و تحقّق جانشينى خداوند در زمين;
2. تحقيق در اصول تربيتى و مبادى مكارم اخلاق در حدّ امكان و توان;
3. ذكر نمونه هايى از سيره نبوى و تطبيق آن با صفات مطرح شده;
4. نزديك سازى نصوص و مصادر قديم به شيوه و سبْك امروزين;
5. فراخوانى خِرد انسانى به تفكّر در ميدان گسترده حقايق مكتب اسلام. ^۵