ج. دوره معاصرين

به تصديق بسياري از علما و فرهيختگان متأخّر، حراني عالمي فاضل و عامل بوده و در فقه و حديث مورد توجه عالمان بوده و از محضر محدثان و فقيهان بزرگ عصر خود بهره برده و در علوم حديث و فقه تبحر يافته است.
شيخ آقا بزرگ تهراني نوشته است:
حسن بن شعبه، صاحب کتاب تحف العقول معاصر شيخ صدوق بوده ـ که متوفاي سال 381 ق، است ـ و از ابوعلي محمد بن همام بن سهيل اسکافي (متوفي 336) نقل روايت کرده است و شيخ مفيد (متوفاي 413) از او روايت کرده است.
بحراني او را از مشايخ شيخ مفيد دانسته است. ^۱ ولي سيد محسن امين نوشته است:
اگر چه شيخ مفيد از وي روايت کرده است، ولي دليلي بر اين‌که او از مشايخ مفيد باشد، وجود ندارد.^۲
صاحب رياض العلماء، قمي، خوانساري و مامقاني، در باره ابن شعبه نوشته‌اند: مردي فاضل، عالم، فقيه، اهل حديث و مشهور بوده و صاحب کتاب تحف العقول و التمحيص است.
دواني نوشته است:
در تراجم آمده که وي نزد ـ ابو علي محمد بن همام ـ (م436 ق)، شاگردي کرده و از او اجازه روايت داشته است. ^۳
خويي معتقد است:
تصريح اعلام متأخر بر وثاقت و حسن، در صورتي موجب توثيق اوست که به عصر آن فرد نزديک باشد؛ مانند توثيقات منتجب الدين و ابن شهر آشوب، اما توثيقات ديگران مانند ابن طاووس، علامه و افراد متأخر از آنان، مانند مجلسي ـ که از عصر علماي پيشين فاصله زيادي دارند ـ قابل اعتنا نيست؛ زيرا بدون ترديد، مبتني بر حدس و اجتهاد است.^۴
بر اين اساس، توثيق علماي معاصر، در بارة حراني جايگاهي ندارد؛ علاوه بر آن، در بارة شخصيت حراني نکات مبهمي به شرح زير مطرح شده است:

1. اتهامات حراني

برخي از نويسندگان معاصر حراني را به غلو و وابستگي به فرقه‌هاي غير اماميه منسوب کرده‌اند. اکنون به بررسي آن مي‌پردازيم.