جايگاه تحف العقول در منابع روايی شيعه - صفحه 250

همچنين شخصي به نام محمد بن نُصير ـ که از غلات نصيري بوده و با پيروان خود در منطقه‌اي از شام زندگي مي‌کرده است ـ حراني را از همفکران خود دانسته است. تشيع نصيري در حرّان سابقه‌دار بوده است و نقل وصيت مفضل جعفي در کتاب تحف العقول، مي‌تواند نشانة احترام به نصيريان و قرينه‌اي بر اين‌که ابن شعبه حرّاني با اين خاندان مرتبط بوده است، باشد.
رجال النجاشي از اين متن با عنوان «وصية المفضل»۱ و الفهرست طوسي، با عنوان «المفضل بن عمر، له وصيه يرويها»۲ ياد کرده‌اند. سند آن، از طريق محمد بن سنان است که هر دو در ترويج سنت‌هاي غاليانه شيعي سهم مهمي دارند.
قسمت اندکي از اين وصيت در منابع قديمي شيعه مانند: المحاسن برقي و الکافي کليني آمده است.۳
راوي اين متن در الکافي، جعفر بن محمد بن مالک کوفي،۴ از قاسم بن ربيع صحاف۵ است.۶
اين اتهام نيز پذيرفته نيست؛ زيرا:
يک. روايان متعددي به نام محمد بن نصير وجود دارد که برخي از آنان مورد وثوق علماي رجال بوده‌اند.
در شهر حران از دو عالم نصيري به نام ابن شعبه حراني ياد کرده‌اند:
الف. حمزة بن شعبة حرّاني که او را مؤلف حجة المعارف دانسته‌اند.
ب. محمد بن شعبة حرّاني، مؤلف کتاب الأصيفر۷ و هيچ يک را متهم به غلو ندانسته‌اند.
سيد محمد سعيد حکيم نوشته است:
نام محمد بن نصير، مشترک بين افراد متعددي است. گفته‌اند آن‌که مورد وثوق عياشي است، از نميري در زمان انحراف او روايت نکرده است. و اگر در زمان استقامت او روايت کرده، پس حديث او معتبر است.۸
طوسي محمد بن نصير را توثيق کرده است.۹ کشي، ابن داود و خويي نيز مطالبي در تأييد اين سخن بيان کرده‌اند.

1.. رجال النجاشي، ص ۴۱۶، شماره۱۱۱۲.

2.. رجال الطوسي، ص ۱۶۹، شماره۷۳۶.

3.. ر.ک: المحاسن، ج ۱، ص ۲۲۸؛ السرائر، ج ۳، ص۶۴۵؛ الکافي، ج ۱، ص ۳۱؛ ج ۲، ص ۳۴۴؛ ج ۲، ص ۴۰۰؛ ج ۵، ص ۷۲.

4.. چند راوي به نام جعفر بن محمد وجود دارد: جعفر بن محمد بن مالک، ليس بشي‏ء و لا بمعروف غير أن جعفر بن محمد بن مالک روي عنه أحاديث فاسده، و ما عند أصحابنا من هذا الرجل علم. (رجال الغضائري، ج ۲، ص ۴۲؛ رجال ابن داود، ص۴۴۶). جعفر بن محمد بن مالک ، يکني أبا الحسن بن أبي طاهر الطبري، من أهل سمرقند، ثقة، وکيل‏(رجال الطوسي، ص۴۲۹، ش۶۰۳۷ ـ ۲)، ولي جعفر بن محمد بن مالک فرازي، ضعيف است.

5.. کوفي ضعيف و در حديث او غلو است(رجال العلامه، ص ۲۰۴؛ مجموعه رسائل، ج۱، ص ۲۴۷).

6.. الکافي، ج۸ ، ص۲.

7.. ر.ک : الفرقة الهاشمية في الاسلام، ص ۱۹۳ ـ ۱۹۶.

8.. مصباح المنهاج، ج ۳، ص ۱۱۲؛ رجال الکشي، ص ۵۲۰؛ بحارالانوار، ج۲۵، ص ۱۱۷؛ فرق الشيعة، ص۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ رجال ابن داوود حلي، ص۱۸۵؛ معجم رجال الحديث، ج ۴، ص ۴۱.

9.. اختيار معرفة الرجال، ج ۱، ص ۲۱؛ رجال الطوسي، ص ۳۹۲.

صفحه از 260