همه امت است؛ امّا امام رضا عليه السلام فرمود: مقصود خدا عترت طاهره و خاندان پيامبر صلي الله عليه و آله هستند. خداوند ظاهر اصطفا را در دوازده آيه قرآن، يعني آيات: سورة فاطر، آيه 32؛ سورة احزاب، آيه 33؛ سوره حديد، آيه 26؛ سوره هود، آيات 45 ـ 46؛ سوره آل عمران، آيات 33 ـ 34؛ سوره آل عمران، آيه 54؛ سوره نساء، آيه 59؛ سوره شعراء، آيه 214؛ سوره آل عمران، آيه 61؛ سوره يونس، آيه 87؛ سوره شوري، آيه 23 و سوره هود، آيه 29 تفسير کرده است. خداوند هيچ کدام از ذريّه انبياء را به چنين کرامتي که ما را بدان گرامي داشت و در ميان امت مخصوص نمود، تکريم نکرده است.^۱
و اينها نشانه عدم غلو و نگاه معتدلانه او در باره شخصيت ائمه است.
سوم. با ادعاي محمد بن نصير چيزي ثابت نمي‌شود؛ زيرا اگر او از غاليان باشد، سخن او بي‌اعتبار است. چه بسا براي بدنام کردن و يا سوء استفاده از اعتبار، موقعيت و منزلت علمي حراني، خود را به او بسته باشد و اگر از غلات نباشد، ادعاي او نشانه غالي بودن ابن شعبه نخواهد شد.
خلاصه سخن، اين‌که گرچه در بين متقدمين و متأخرين دلايل روشني بر وثاقت حراني وجود ندارد، اما قدحي هم نسبت به او ثابت نيست و نمي‌توان ايشان را متهم دانست. پس وثاقت او، نيازمند معاضد است. از اين رو، در کتاب حراني به جستجو مي‌پردازيم، تا به واقعيت دست يابيم.

2. تأليفات حراني

براي حراني دو اثر ذکر کرده‌اند:

الف. التمحيص

از آنجا که هدف نويسنده، کتاب تحف العقول است، فقط اشاره‌اي گذرا به التمحيص شده است.
عده‌اي التمحيص را اثر اسکافي خوانده‌اند، ولي دانشمندان رجال مانند طوسي و نجاشي ـ که به زمان ابو علي محمد بن همام اسکافي نزديک بوده‌اند ـ التمحيص را از آثار او معرفي نکرده‌اند. عدم ذکر ايشان، دليل بر آن است که اين کتاب از آثار محمد بن همام نبوده ، بلکه از آثار ابن شعبه حراني است.
حر عاملي نيز اين کتاب را به حراني نسبت داده است.^۲ آقا بزرگ مي‌نويسد:
نقل روايتي از ابن همام در آغاز کتاب التمحيص موجب شده است تا برخي کتاب مذکور را به ابن همام نسبت دهند، در حالي که اين کتاب نوشته صاحب تحف العقول است.^۳
شيخ ابراهيم قطيفي ـ که از معاصرين محقق کرکي است ـ در کتاب الوافية في تعيين الفرقة الناجية، به نقل از قاضي نورالله شوشتري در مجالس المؤمنين، ضمن ترجمه ابي بکر خضرمي از کتاب التمحيص روايتي نقل کرده است که نشان مي‌دهد آن کتاب، متعلق به حراني است. سخن او چنين است: