الحديث الاول، ما رواه العالم الفاضل العامل الفقيه النبيه ابومحمد الحسن بن علي بن شعبه الحرّاني في التمحيص عن اميرالمؤمنين عليه السلام ، ثمّ ذکر الحديث.^۱
ميرزا عبدالله افندي از شاگردان مجلسي، در کتاب خود رياض العلما، نظر قطيفي را ـ که به زمان مؤلف نزديک بوده ـ برگزيده است.
اين احتمال نيز دور از ذهن به نظر نمي‌رسد که ابن شعبه، التمحيص را ـ که مجموعه اندکي از روايات است ـ قبل از تأليف تحف العقول گردآوري کرده و سپس در اين مجموعه گنجانده باشد.

ب. تحف العقول

صدر از شيخ مفيد نقل کرده است که کتاب او [تحف العقول] از کتاب‌هايي است که روزگار همانند آن را به خود نديده است.^۲
حر عاملي^۳ ، قمي^۴ ، مجلسي^۵ ، خوانساري^۶ و مامقاني ^۷ نيز کتاب تحف العقول را ستوده‌اند.
آيت الله خويي پس از نقل قول انديشمندان، در باره حراني و کتاب او^۸ مي‌نويسد:
از اين سخن شيخ حسين که گفته است: «روزگار همانند اين کتاب را به خود نديده است»، بسيار در شگفتم؛ زيرا کتاب‌هاي معتبر شيعه در برابر او بوده است.^۹
از نظر نگارنده، جايي براي شگفتي آيت الله خويي(ره)، وجود ندارد؛ زيرا همان‌طور که آشکار است، احاديث کتب مهم شيعه، در آن دوران، بيشتر در موضوع عقايد و احکام بوده، در حالي که تحف العقول در مطالب اخلاقي و تربيتي است و شيوه تدوين او مبتني بر نقل روايات به ترتيب از رسول خدا صلي الله عليه و آله تا امام عسکري عليه السلام ، روشي ابتکاري و
انحصاري است.
حراني در مقدمه کتاب، در باره انگيزه خود از اين تأليف مي‌نويسد:
پس از آن‌که ديدم علماي شيعه در باره فقه و حلال و حرام، کتاب‌هاي فراواني نگاشته‌اند، بر آن شدم تا مجموعه‌اي از سخنان حکمت آموز و موعظه‌هاي پيامبر اکرم و اهل بيت آن حضرت جمع آوري کنم تا گنجينه‌اي براي مراجعه خودم و علاقه‌مندان به خاندان پيامبر گردد... کتب