بررسي اصل رجالي « وثاقت رجال کتاب نوادر الحکمه » - صفحه 79

راويان قابل اعتماد در حديث است؛ هرچند نجّاشي مي گويد: «وي از ضعفا نقل روايت مي کرد و به مراسيل اعتماد مي نمود و توجّهي نداشت که حديث را از چه کسي مي گيرد»؛ امّا خودِ نجاشي او را في نفسه خالي از طعن مي-داند. ۱
جدّ او؛ يعني، عمران بن عبدالله از اصحاب امام صادق(عليه السلام) است که امام، او را ستود و وي را نجيب و از قومي نجيب دانست. ۲ مرزبان بن عمران ـ عموي پدر محمّد ـ هم از اصحاب امام رضا(عليه السلام) بود که امام، وي را شيعه و نام او را مکتوب نزد اهل‌بيت(عليهم-السلام) دانست. ۳ عمران بن محمّد بن عمران ـ عموي محمّد بن احمد ـ هم ثقه و راوي حديث امام رضا(عليه السلام) بود. ۴ در بين خاندان محمّد بن احمد، فقط خود او كثير الروايه است.
محمّد در ـ حدود ـ سال 280 قمري؛ يعني، در دوران غيبت صغراي امام زمان(عليه السلام) وفات کرد. ۵ ؛ ۶
شيخ طوسي درباره‌ي ابن‌عمران اشعري مي گويد: «جليل القدر، كثير الروايه»؛ ۷ ؛ امّا وي را جزو كساني مي شمرد كه از ائمه روايت مستقيم ندارند. ۸ علّامه حلّي ۹ و ابن‌داود ۱۰ هم او را ثقه مي دانند. صاحب ترجمه از بزرگاني چون ابراهيم بن هاشم(متوفي اواخر قرن سوم هجري) ۱۱ و برقي(م274يا280ق) ۱۲ نقل حديث مي کند و ثقاتي هم چون احمد بن ادريس اشعري(م306ق) ۱۳ و سعد بن عبد الله قمي(م299تا301ق) ۱۴ از او نقل روايت مي‌کنند. وي از اساتيد حديث در نيمه ي دوم قرن سوم هجري بوده است.
به اشعري قمي چند عنوان کتاب نسبت داده شده كه چون فهميده نمي‌شود که جزو جامع روايي او بوده يا كتبي مستقل محسوب مي شده، همه‌ي عناوين ذكر مي گردد:
1. فضل العجم و العربيه: آقابزرگ تهراني اين کتاب را از کتب موجود در درون« نوادر الحکمه» مي داند. ۱۵
2. فضل العرب: صاحب الذريعه اين کتاب را از کتب موجود در درون « نوادر الحکم» دانسته است. ۱۶
3. الجامع في الحديث: مرحوم آقابزرگ تهراني احتمال داده اين کتاب، همان " نوادر الحکمه" باشد ۱۷ و اتان کلبرگ دليل اين احتمال را، نيامدن عنوان «الجامع» در منابع ترجمه‌ي مؤلّف مي داند. ۱۸

1.(رجال النجّاشي، ج۲، ص۲۴۲، ش۹۴۰.)

2.(رجال الكشي، ج۲، ص۶۲۴، ح۶۰۹.)

3.(رجال ابن‌داود، ص۱۸۷، ش۱۵۴۵.)

4.(الفهرست، ص۳۶۰، ش۵۳۳۵.)

5.(معجم المؤلّفين، ج۹، ص۲۸)

6.(آيت الله سبحاني در کتاب اضواء علي عقائد الشيعة الاماميه، ص۲۷۵، سال وفات او را ۲۹۳هـ مي-داند.)

7.(الفهرست، ص۲۲۱، ش۶۲۲.)

8.(رجال الطوسي، ص۴۳۸، ش۶۲۶۲.)

9.(خلاصه الاقوال، ص۲۴۷، ش۴۱.)

10.(رجال ابن‌داود، ص۱۶۴ش.)

11.(ر.ک: الاحكام، ج۱، ص۴۶۲، ح۱۵۰۷.)

12.(ر.ک: الاحكام، ج۱، ص۴۱، ح۱۱۵.)

13.(ر.ک: امالي الصدوق، ص۱۹۷، ح۲۰۸.)

14.(ر.ک: تهذيب الاحكام، ج۱، ص۱۹۹، ح۵۷۸.)

15.(الذريعه، ج۱۶، ص۲۷۰، ش۱۱۲۷.)

16.(همان، ش۱۱۲۸.)

17.(همان، ج۵، ص۲۹، ش۱۳۳.)

18.(كتاب‌خانه ابن طاووس، ص۳۲۴.)

صفحه از 98