شيخ بهايي در تعريف اين علم ميگويد: «عِلْمٌ يُبْحَثُ فيهِ عَنْ سَنَدِ الْحَديثِ وَ مَتْنِهِ وَ كَيْفيةِ تَحَمُّلِهِ وَ آدابِ نَقْلِهِ.» ۱
او بر اين عقيده است كه علم درايه، علمي است كه در آن از سند و متن، چگونگي نقل و آداب روايت حديث گفتوگو ميشود.
شهيد ثاني هم در كتاب «الرعايه في علم الدرايه» علم درايه را اينگونه تعريف ميكند: «علم درايه علمي است كه در آن از متن و طرق حديث (سند) درست يا نادرست و مخدوش بودن و يا هر آنچه براي شناخت مقبول و مردود بودن آن نياز است، بحث ميكند.»۲۳
هدف از يادگيري
با بياني كه گذشت، مشخص شد كه اين علم، به دانشپژوه اين كمك را ميكند تا با يادگيري اصطلاحات اين علم بتواند، احاديث درست و مقبول را از احاديث نادرست و مردود تشخيص دهد.
شهيد ثاني در بيان فايدهي اين علم ميگويد: «هدف اين علم، شناخت آن احاديثي است كه ميتوان آنها را پذيرفت و بدان عمل نمود و در مقابل نيز، شناخت احاديثي كه نبايد آنها را پذيرفت؛ بلكه بايد از آنها دوري نمود.» ۴
برخي اشکالي را در جدايي اين علم از ديگر علوم حديثي قابل خدشه ميدانند و قايل هستند که اصطلاحاتي که در اين علم به طور جداگانه بحث شده است، بايد در همان علم رجال و فقه الحديث بحث شود و نياز به تأسيس علم جديدي با عنوان اصطلاحات نيست.
ايشان قايل هستند، همانطور که در هر دانشي اصطلاحات آن علم در ابتداي همان آن دانش بهعنوان مقدمات و مبادي مطرح ميشود، در علوم حديثي هم بايد اينگونه باشد و ليکن اين گونه درست نيست؛ چرا که در علم درايه چنين نيست که اصطلاحات دو علم رجال و فقه الحديث در آن، بحث شود؛ بلکه در آن از اصطلاحاتي بحث ميشود که مربوط به متن و سند است؛ امّا به رجال و فقه الحديث مربوط نميشود.۵۶
1.(الوجيزه، ص۱.)
2.. شهيد ثاني، الرعايه في علم الدرايه، چاپ سوم، ۱۴۰۹ه.ق، ص۴۵.
3.. با تعاريفي كه از اين علم بيان شد، ميتوان اين را گفت كه موضوع اين علم، متن و سند احاديث است.
4.(پيشين.)
5.. در اين زمينه بايد مقالهاي جدا نوشته شود.
6.. برخي از نخستين نگاشتههاي در اين علم، عبارتند از: البداية الدراية، نوشتهي شهيد ثاني (م ۹۶۵ه.ق)؛ الرعاية في علم الدراية، نوشتهي شهيد ثاني (م ۹۶۵ه.ق)؛ الوجيزة في علم الدراية، نوشتهي شيخ بهايي (م۱۰۳۱ه.ق)؛ مِقْباسُ الهِداية في علم الدراية، نوشتهي عبدالله مامقاني (۱۳۵۱ه.ق). درايه الحديث نوشتهي دکتر شادي نفيسي.