داوود بن فرقد ^۱ گويد: از حضرت صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود:
«اَنتُم اَفقَه النّاسِ اِذا عَرَفتُم مَعانىَ كَلامِنا،اِنَّ الكلمةَ لَتَنصَـرِفُ عَلى وجوهٍ» (معانى الاخبار، ص 1)
شما اگر معانى ومفاهيم سخنان ما را فهميديد آگاه ترين مردم نسبت به سخنان و احاديث ما هستيد زيرا اين سخنان داراى وجوه متعددى است.
از امام رضا عليه السلام منقول است كه حضرتش فرمودند:
عَلَينا إلقاءُ الاصولِ اليكُم وَ عَلَيكُم التَّفرعُ (بحار الانوار ، ج 2 ، ص 245)
برماست كه اصول قواعد را به شما بازگوييم و برشماست كه بر آن اصول، فروع را بار كنيد. در روايت مشابه ديگرى از امام صادق عليه السلام نقل شده كه حضرتش شبيه به همين عبارت را فرمودندكه: «إنما عَلَينا اَن نُلقىَ عَلَيكُم الاُصولَ وَ عَلَيكُم اَن تَفَرَّعوا» .( بحار الانوار، ج 2 ، ص 245)
برماست كه كليات مطالب و اصول آنها را بر شما القا كنيم و بر شماست كه به فروع پى ببريد.
تمامى اين روايات وروايات مشابه ديگر، دلالت برآن دارد كه بين اصحاب امامان عليهم السلام تفاوت هاى زيادى در فهم و درك كلمات و سخنان آن بزرگواران وجود داشته است، به گونه اى كه برخى از آنان فقط آنچه را از احكام مى شنيدند و مى فهميدند، صرفا نقل مى كردند. برخى ديگر افراد فهيمى بودند كه با تدبر به اخبار واحاديث مى نگريستند و قادر به درك و استخراج احكام كلى بودند ومى توانستند از روايات، قاعده هاى كلّى و اصلى استخراج و استنباط كنند، همچون قاعده يد و امثال اين قواعد، كه ما در همين مقاله به برخى از آنها اشاره اى خواهيم داشت.
گروه اخير، كسانى بودند كه اين قواعد را از روايات استخراج كرده اند و فروع فقهى زيادى را از اين قواعد منشعب ساخته اند و درگسترش علم فقه نقش اساسى و بسزايى