مبانى فقه‏ الحديثى آية الله ميرزا مهدى اصفهانى (1) - صفحه 41

پس به گونه اى مجمل مى توان گفت كه اين گروه اخير نسبت به گروه اول فقيه تر و كامل تر مى باشند واينان همان مجتهدان از اماميه اند رضوان الله عليهم .بنابراين مجتهد كسى است كه عالم وداناى به احكام الهى از كتاب و سنت است و مى تواند اين قواعد كلى واصولى را از دو منبع قرآن و سنت استخراج و استنباط كند و قواعدى فقهى راآماده سازد كه از فرمايشات ائمه عليهم السلام منشعب گشته است . بديهى است كه چنين اجتهادى در شريعت اسلامى جايز است و هيچگونه منع و ردعى از آن در هيچ متن و نص شرعى ودينى نشده است.
بدين علت است كه اعاظم دانشمندان اسلام تمامى جدّ و جهد خويش را براى رسيدن به اين مقام شامخ از فقاهت كامل بكار برده اند آنگاه، در باره مجتهد مطلق و متجزى سخن به ميان رانده واز اجتهاد گفتگو كرده اند. عده اى از فقها، اجتهاد را اين گونه تعريف كرده اند:
استفراغ الوسع فى تحصيل الظن و الاطمئنان بالحكم الشرعى و القواعد الفقهية مع التمكن من تفريع الفروع.
اجتهاد عبارت است از بكار بردن نهايت حدّ وجهد شخص در بدست آوردن اطمينان و گمان غالب به حكم شرعى و قواعد فقهى. واين كوشش بايد به همراه توانايى بازگرداندن فروع فقهى به اصول باشد.
يا آن گونه باشد كه شيخ طوسى قدس سره ۱ فرموده اند : هو اعمال النظر فى الحكم الشرعى واستنباط القواعد بان يعرف الحكم من الادلّة، ثم يستنبط القواعد، ثم يفرع عليها الفروع
اجتهاد عبارت است از بكار بردن فكر وانديشه درحكم شرعى و بدست آوردن قواعد فقهى، بدين ترتيب كه بتواند حكم را از ادله شرعى بشناسد، سپس قادر بر استنباط قواعد شود وبتواند فروع فقهى را از آن منشعب سازد.

1.- شيخ طوسى: محمد بن حسن طوسى معروف به شيخ طوسى و شيخ الطائفه يكى از بزرگترين علماى اماميه است كه دو كتاب از كتاب هاى چهارگانه حديثى شيعه يعنى استبصار و تهذيب الاحكام از اوست و دو كتاب از كتابهاى چهارگانه رجالى شيعه نيز از او ست. آثار فراوان در فقه، اصول، تفسير، حديث، كلام و ساير علوم اسلامى دارد. وى از شاگردان شيخ مفيد و سيّد مرتضى است و حوزه علميه نجف توسط ايشان بنيان گذارى شده است. او به سال ۴۶۰ ه. ق درگذشت.

صفحه از 46