(سُبْحَانَ رَبِّي هَلْ كُنتُ إَلاَّ بَشَرًا رَّسُولاً)1.
در مجموع، با توجه به آيات الهي ميتوان گفت که در قرآن کريم غلوّ همزاد و همراه کفر و شرک است و غاليان کساني هستند که اعتقاد و سخنشان در باره ديگران به نفي ربوبيت الهي ميانجامد و نفي عبوديت و بندگي ديگران را در پي دارد، در قرآن بالاترين فضيلت پيامبران و اولياي خدا، عبوديت و خاکساري در برابر حضرت حق و به کمال رساندن بندگي و اطاعت اوست، آري، همچنانکه نبايد فضايل و مقامات اولياي الهي را انکار کرد، در عين حال، همواره بايد متذکر شد که آنان هرچه دارند، از خدا دارند. در بحث بعدي روشن خواهد شد که اهل بيت عليهم السلام نيز بر طبق تعاليم قرآن کريم تأکيد و اصرار نمودهاند که در توصيف ايشان نبايد به ربوبيت و اولوهيت الهي خدشهاي وارد شود (با انکار يا با شريک قرار دادن) و عبوديت و بندگي آنان نيز نبايد به فراموش سپرده شود.
معيارهاي حديثي
اهل بيت عليهم السلام به عنوان کسانيکه در معرض غلوّ غاليان قرار داشتند، خود پيشقدم مبارزه با غاليان شدند و در خط مقدم جبهه مقابله با غاليان قرار گرفتند، و بهگونههاي مختلف درصدد روشنگري افکار عمومي و جلوگيري از انحراف مردم برآمدند و از گسترش و نفوذ غاليان و انديشههاي آنان در جامعه جلوگيري نمودند. در اين ميان، اولين کسيکه پيشبيني ظهور و بروز غاليان را نمود، وجود گرامي پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله بود.
رسول الله صلي الله عليه و آله فرمود:
لا ترفعوني فوق حقي فانّ الله تعالي اتخذني عبداً قبل أن يتخذني نبيّا.۲
پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله در اين حديث، بر عبوديت و بندگي خود تأکيد نمودهاند تا ديگران فراموش نکنند که پيامبر نيز بندهاي از بندگان خداوند است و در توصيف او، حقيقت عبوديت و بندگي او را از ياد نبرند. و در جايي ديگر با تشبيه امام علي عليه السلام به حضرت عيسي عليه السلام از ظهور غلوکنندگان درباره اميرالمؤمنين عليه السلام خبر دادند:
يا علي مثلك في هذه الامة کمثل عيسي بن مريم. احبّه قوم فأفرطوا فيه وابغضه قوم فأفرطوا فيه.۳
و پس از ايشان نيز اميرالمؤمنين عليه السلام برائت خود را از غاليانِ در حقش بيان فرمود:
اللهم إني بريء من الغلاة کبراءة عيسي بن مريم من النصاري...۴
1.. سوره اسراء، آيه ۹۳.
2.. عيون اخبار الرضا، ج۲، ص۲۰۱، ح۱؛ الجعفريات (الأشعثيات)، ص۱۸۱؛ النوادر للراوندي، ص۱۲۵، ح۱۴۳.
3.. المناقب لابن شهر آشوب، ج۱، ص۲۶۴؛ مجمع البيان في تفسير القرآن، ج۹، ص۸۹؛ شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، ج۲، ص۲۲۷؛ بحار الأنوار، ج۲۵، ص۲۸۴، ح۳۴ به نقل از احمد بن حنبل در المسند و ابوالسعادات در فضائل العشرة؛ وهمچنين ر.ک، المناقب للخوارزمي، ص۳۱۷، ح۳۱۸؛ کنزالعمال في سنن الأقوال و الافعال، ج۲، ص۵۰۰، ح۴۵۹۶.
4.. المناقب لابن شهر آشوب، ج۱، ص۲۶۳؛ الامالي للطوسي، ص۶۵۰، ح۱۳۵۰.
