امام صادق عليه السلام فرمود:
لعن الله من قال فينا ما لا نقوله في انفسنا...^۱.
امام رضا عليه السلام فرمود:
اللهم انّي أبرا اليك من الذين قالوا فينا ما لم نقله في انفسنا.^۲
امام صادق عليه السلام فرمود:
الويل لمن کذب علينا، و ان قوما يقولون فينا مالا نقوله في انفسنا.^۳
روشن است که اين روايات را نميتوان به عنوان ملاکي مستقل از ساير ملاکها مطرح کرد؛ چرا که اين روايات شامل تمامي مواردي که در احاديث اهل بيت عليهم السلام به آنها شاره شده، ميشود و در واقع توضيحي عام و کلي از همه ملاکهاي گفته شده است. در هر حال، اين روايات بيانگر اين موضوع هستند که براي توصيف اهل بيت عليهم السلام بايد به خود آنان مراجعه کنيم؛ چون هيچ کس غير از آنان، نمي‌تواند به معرفت و شناخت کامل و بايستهاي از اهل بيت عليهم السلام دست يابد. بنا بر اين، لازم است بر اساس سخنان و توصيفات خود اهل بيت عليهم السلام به توصيف آنان بپردازيم و آنچه را که به خود نسبت دادهاند، به آنان نسبت دهيم و آنچه را که نفي کردهاند، نفي کنيم.

بحث دوم: روايات «قولوا فينا ما شئتم»

مجموعه رواياتي در منابع حديثي نقل شده که در صورت اطمينان به صدور آنها ميتواند به عنوان معياري در بحث غلو، مورد استفاده قرار بگيرد. محتواي اين احاديث ـ که با اسناد متفاوت و عبارات مشابه نقل شده ـ آن است که ائمه عليهم السلام فرمودهاند که ما را از حد خدايي و ربوبيت پايين آوريد و به عبوديت و بندگي ما معتقد شويد. پس از آن در فضايل ما هرچه خواستيد، بگوييد. در برخي از روايات، عبارات ديگري به اين معنا که «و هرگز به کنه فضائل ما نخواهيد رسيد» يا «به خدا قسم که از دانش ما، جز ألفي به شما نرسيده است» اضافه شده است. البته در بيشتر متون در ابتدا يا در انتها از غلوّ نهي شده است (ايّاکم و الغلو فينا)، از آنجا که اين روايات مورد اعتراض و نقد قرار گرفته و متأسفانه برخي بدون تأمل و دقت کافي با صراحت آنها را جعلي و موضوع قلمداد کردهاند^۴ و بعضي ديگر اين روايات را به منزله چک سفيد امضا شده براي انتساب صفات خدايي و معجزات به امامان دانستهاند،^۵ نظر ميرسد بررسي اين روايات لازم و ضروري باشد.