يعقوبى مى‌نويسد: او از برترين مردم و سختكوشترين آنان در عبادت بود و به همين دليل «زين العابدين» [زينت عبادتكنندگان] نام گرفته است و از فرط وجود آثار سجده بر پيشانى به «ذو الثفنات» [صاحب پينهها] ملقب گرديده است ...[۲].
- حافظ ابو القاسم على بن حسن شافعى معروف به ابن عساكر در شرح احوال امام سجاد عليه السّلام مى‌نويسد: على بن الحسين راستگو و مورد اعتماد بود، بسيار حديث مى‌گفت و داراى مقامى بالا و بلند بود ...[۳].
- ذهبى صاحب سير اعلام النبلاء مى‌نويسد: جلالت قدر وى عجيب و به خدا قسم برازنده او بود، او از نظر شرافت، آقايى، علم، خداشناسى و عقل كاملى كه داشت كاملا شايسته مقام امامت عظمى بود ...[۴].
- حافظ ابو نعيم اصفهانى مى‌نويسد: على بن حسين بن على بن ابى طالب عليهم السّلام زينت عبادت كنندگان و روشنىبخش زمره فرمانبرداران، شخصى عابد، باوفا، بخشنده و پاك و خالص بود ...[۵].
- صفى الدين مى‌نويسد: زين العابدين هدايتگرى بزرگ و خود راه نجات بود ...[۶].
- نووى مى‌نويسد: همه بر بزرگوارى او در همه زمينهها اتفاق نظر دارند ...[۷].
- عماد الدين ادريس قرشى مى‌نويسد: امام زين العابدين پس از امام حسن و امام حسين كه بر همه آن درود باد، افضل و اشرف اولاد رسول خدا بوده و عبادت و زهد و ورع او از ديگران بيشتر بود[۸].
- ابن عنبه نسب شناس مشهور مى‌نويسد: فضايل او به حدى است كه به شماره و توصيف در نمى‌آيد[۹].
- شيخ مفيد مى‌نويسد: على بن الحسين پس از پدر بزرگوارش از نظر علم و عمل برترين خلق خدا بود، همچنين مى‌نويسد: فقهاى عامه از او علوم بىشمارى نقل كرده و احاديثى كه راويان در موعظه، دعا، فضائل قرآن، احكام حلال و حرام، آداب جنگى و تاريخ از او حفظ كرده‌اند در ميان علما مشهور است[۱۰].
- ابن تيميه مى‌نويسد: امّا على بن الحسين از نظر علم و دين از بزرگان و سادات تابعين است، فضايل وى از قبيل خشوع و صدقه پنهان و ...معروف است[۱۱].
- شيخانى قادرى مى‌گويد: خوبى و نيكوكارى آقاى ما زين العابدين على بن الحسين بن ابى طالب مشهور است و آوازه كرم و بخشندگىاش آفاق را در نورديده، منزلتش بزرگ، سينه‌اش گشاده، داراى كراماتى آشكار است كه چشمان بينا آن را ديده و در روايات متواتر ثبت كرده‌اند[۱۲].
- محمد بن طلحه قرشى شافعى مى‌نويسد: «او زينت عبادت كنندگان، الگوى زاهدان، سرور تقوى پيشگان و پيشواى مؤمنان است، خلق و خويش گواه صادقى بر اين است كه از نسل پيامبر خدا و مقام قرب و نزديكى او به خداوند از اوصافش پيدا است. پينههاى پيشانيش نشانگر نماز و شب زنده دارىهاى بسيار و روگردانى او از دنيا و بىاعتنايىاش به آن دليل زهد فراوان او است، اخلاق پرهيزگارانه برايش مهيا شده ولى او به مقامى مافوق آن رسيده و انوار تأييد ربانى بر او تابيده و او در پرتو آن راه هدايت را در پيش گرفته است. انس و الفت وى با اذكار و اوراد و عبادات بوده و وفاداريش در اداى وظيفه بندگى زينت وى گرديده است، بسا كه از درازى شب مركبى راهوار براى طى سفر آخرت فراهم ساخته و از تشنگى روزهاى بسيار داغ راهنمايى براى اين سفر طولانى تهيه ديده بود، كرامات و خوارق عاداتى را كه از او سر زده چشمان بينا ديده و در روايات متواتر ثبت كرده‌اند كه همه اين مسائل شاهد بر اين معنى هستند كه او از پادشاهان جهان آخرت است»[۱۳].
- امام شافعى گويد: «على بن الحسين فقيهترين اهل مدينه است»[۱۴].
- جاحظ گويد: «آنچنان كه من ديده‌ام خوارج، شيعه، معتزله، عامه و خاصه همه درباره امام على بن الحسين يك نظر دارند و احدى را نيافتم كه در برترى او بر ديگران ترديدى به خود راه داده يا در مقدم بودن او بر ديگران شك داشته باشد ...»[۱۵].
- سبط ابن جوزى در تذكرة الخواص مى‌نويسد: او پدر امامان است كنيه‌اش ابو الحسن، لقبش زين العابدين و پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله او را «سيد العابدين» يعنى سرور عبادتكنندگان ناميده است ... ديگر لقبهاى او سجاد، زكى، امين و ذى الثفنات، است ثفنات به آن قسمتهايى از بدن شتر گفته مى‌شود كه هنگام نشستن با زمين تماس پيدا مى‌كند و پينه مى‌بندد مثل زانو و چون طول سجود در مواضع سجده امام سجاد اثر گذاشته بود او را ذو الثفنات لقب دادند[۱۶].
پيشوايان هدايت، ج۶، ص: ۲۷
[۲]تاريخ يعقوبى ۳/ ۴۶.
[۳]تاريخ دمشق ۳۶/ ۱۴۲.
[۴]سير الاعلام النبلاء ۴/ ۲۴۰.
[۵]حلية الولياء ۳/ ۱۳۳.
[۶]وسيلة المآل فى عدّ مناقب الآل/ ۲۸۰.
[۷]به نقل از تهذيب اللغات و الاسماء ق ۱/ ۳۴۳.
[۸]عيون الاخبار و فنون الآثار ۱۴۴.
[۹]عمدة الطالب/ ۹۳.
[۱۰]الارشاد ۲/ ۱۳۸ و ۱۵۳.
[۱۱]منهاج السنة ۲/ ۱۲۳.
[۱۲]الصراط السوى/ ص ۱۹.
[۱۳]مطالب السئول ۲/ ۴۱.
[۱۴]رسائل جاحظ/ ۱۰۶.
[۱۵]عمدة الطالب ۱۹۳- ۱۹۴.
[۱۶]تذكرة الخواص ۳۲۴.
