هندسه دانش‏هاي حديثي در انديشه و قلم شيخ بهايي

محمدرضا سبحاني‏نيا ^۱

چكيده

شيخ بهايي رحمه الله عليه دانشمند بزرگ شيعه، دانش‏هاي قرآن، حديث، فقه، اصول، عرفان، رياضيات، معماري، ادبيات و شعر را با هنرمندي گرد آورده است.
ابعاد مختلف علمي اين عالم فرزانه شايسته بازشناسي و تحليل است. اين نوشتار به بررسي يكي از ابعاد شخصيتي او، يعني توانايي علمي‏اش در دانش‏هاي حديثي پرداخته است. مجموعه دانش‏هاي رجال، درايه و مصطلحات و فقه الحديث و ميزان پردازش به آنها در آثار شيخ بهايي به گونهاي قابل ملاحظه است و ورود و خروج عالمانه و نوآوري‏هاي تحسين برانگيزش قابل ستايش.

كليد واژه‏ها: شيخ بهايي، حديث، رجال، فقه الحديث، درايه، مصطلحات.

درآمد

شيخ بهايي دانشمند بزرگ شيعي در قرن دهم و يازدهم شخصيتي شايسته تحسين است. ويژگي‏هاي منحصر به فرد او و تنوع و گستردگي دانش‏هايش او را حتي بر بسياري از عالمان پر آوازه برتري داده است. تخصص او در دانش‏هاي مختلف، از جلوه‏هاي شگفت‌انگيز شخصيت اوست. او مفسري بزرگ، فقيهي متبحر، اصولياي چيره‏دست و فيلسوف، عارف، متكلم، محدث و رجالي بزرگي بوده است. آن دانشمند فرزانه در هر يك از اين علوم نه تنها دستي داشته، بلكه با ژرف‌انديشي در درياي علوم، آثار مختلفي را پديد آورده است که نشان از توان علمي و عمق درك و فهم او دارد.
آنچه كه در پيش ديد خواننده اين نوشتار است، فرا نگاهي به توانايي‏هاي او در دانش حديث و زير شاخه‏هاي آن است. اين قلم خواهد كوشيد تا با معرفي هندسه دانش‏هاي حديثي، ساختار و كيفيت و ميزان ورود وي را در هر يك از اين دانش‏ها بازتاب دهد.