الف. شيوه اول: ارائه اقسام حديث بدون هيچ نوع طبقه بندي و رعايت نظم معيني؛كتابهاي مقدمه ابن صلاح و تدريب الراوي سيوطي در اهل سنت و كتاب وصول الاخيار پدر شيخ بهايي چنين شيوهاي را پي گرفتهاند. اين شيوه به لحاظ سامان دهي به مباحث، سادهترين شيوه است و از هر گونه تكلف و اختلاف در تقسيم به دور است؛ اما شيوه مناسبي براي حالتي است که احاديث، همچون معجمها و يا دانشنامهها به صورت الفبايي ارائه شود.
ب. شيوه دوم: ارائه اقسام حديث بر اساس حكم به ضعف بودن يا عدم آن؛ در اين شيوه، خبر واحد ابتدا به چهار قسم صحيح، حسن، موثق و ضعيف تقسيم ميشود، سپس بقيه اقسام حديث در دو دسته ارائه ميشوند: دسته اول احاديثي كه به دليل اشكالاتي در سند يا متن، حكم به ضعف آنها ميشود و با عنوان (اقسام حديث ضعيف) ميآيند. و دستهاي ديگر كه با بررسي موردي آنها و با توجه به وضعيت سند يا متن ميتوانند صحيح، حسن، موثق و يا ضعيف باشند. اين دسته با عنوان (اقسام مشترك حديث) يا (ما يشترك فيه الاقسام الاربعة و لا يختص بالضعيف) آمدهاند. اين شيوه از رايجترين شيوههاي تقسيمبندي خبر واحد است.
شهيد ثاني در الرعايه آن را پي گرفته و پس از او نيز مورد توجه درايهنگاران بسياري قرار گرفته است. در ميان نگاشتههاي اهل سنت نيز طحان در تيسير مصطلح الحديث و صبحي صالح در علوم الحديث و ابن حجر در نخبة الفكر و قاسمي در قواعد التحديث از آن بهره بردهاند.
محاسن اين شيوه آن است كه به اعتبار اقسام حديث توجه كرده است و خواننده در ابتداي تقسيمبندي به ضعيف بودن يا نبودن آن توجه دارد و او را آگاه ميسازد كه علم درايه تنها تعريف اصطلاح و واژهشناسي نيست، بلكه به قضاوت درباره اقسام حديث نيز ميپردازد. از معايب اين شيوه نيز دشواري فراگيري و آموزش است؛ چرا كه همه اقسام حديث را فقط در دو عنوان كلي ميگنجاند.
ج. سومين شيوه (شيوه بيشتر متأخران): آن است كه اقسام حديث را با توجه به مشابهت در ويژگيهاي خاص در سند يا متن طبقه بندي ميكنند؛ به طور مثال، اقسام معلق، مرسل، منقطع، معضل و مرفوع (در اصطلاح شيعه) را ـ كه همگي نوعي انقطاع سند دارند ـ در (تقسيم خبر به لحاظ اتصال يا انقطاع سند) ميآورند و اقسام حديث قدسي، مرفوع۱ (در اصطلاح اهل سنت)، موقوف۲ و مقطوع۳ را در (تقسيم خبر بر اساس گوينده اصلي آن) ردهبندي ميكنند.
در اين شيوه، با وجود آنكه حكم و اعتبار حديث مغفول ميماند، اما به لحاظ فراهم بودن امكان مقايسه بين اقسام حديث و توجه به مشابهتها و تفاوتها فهم آن آسانتر و آموزشيتر است. امروزه كه كتب علمي با روشهاي جديد آموزشي تدوين ميشوند، كتابهاي دراية الحديث بيشتر از اين شيوه بهره
1.. مرفوع: در اصطلاح اهل سنت، حديثي است كه سندش به رسول خدا صلي الله عليه و آله منتهي شود و گويندهاش پيامبر صلي الله عليه و آله باشد.
2.. موقوف: حديثي است كه به طبقه اصحاب منتهي شود و گوينده آن يكي از اصحاب پيامبر صلي الله عليه و آله باشد.
3.. مقطوع: حديثي است كه در طبقه تابعيان قطع شده و به بالاتر نرسد. گوينده آن يكي از تابعيان است.
