وي همچنين در مقدمه اين كتاب به خوانندهاش وعده ميدهد که در آينده كتابي با هزار حديث فقهي تأليف خواهد كرد و در آن اسناد احاديث را به طور كامل بررسي خواهد نمود.۱ البته چنين كتابي امروزه در دسترس ما نيست و شايد موفق به نگاشتن آن نشده باشد.
شيخ بهايي در كتاب الوجيزه و صفحات آغازين دو كتاب فقهياش، حبل المتين و مشرق الشمسين مباني و روشهاي رجالي خود را توضيح داده است.
شيخ بهايي همچنين چندين كتاب رجالي نوشته و در آنها تخصص دقيق خود را در رجال نشان داده است. كتابهاي الفوائد الرجاليه و طبقات الرجال و حاشيه بر خلاصة الاقوال علامه حلي و حاشيه بر رجال النجاشي و حاشيه بر معالم العلماء ابن شهر آشوب از معروفترين اين كتب هستند. سه مجموعه از اجازات او به بعضي از شاگردانش نيز گزارش شده است.۲ كتاب مشجر الرجال الثقات جدولهايي در شناخت رجال موثق است كه به سبك طبقات نگاري تنظيم شده است.۳ رساله در ترجمه محمّد بن اسماعيل از ديگر نگاشتههاي رجالي اوست. اين رساله مستقل كه در مشرق الشمسين نيز با تفاوت اندكي آمده است، بحثي رجالي در موضوع تمييز مشتركات است. شيخ بهايي سعي دارد فردي محمّد بن اسماعيل را ـ كه در ابتداي نزديك به هزار حديث از احاديث الكافي آمده است، از ميان دوازده نفر هم نام بيابد۴ .
ويژگيهاي رجالي شيخ بهايي
1. غلبه سبک طبقات نگاري در آثار او
در بيشتر كتب رجالي از يكي از چهار سبك ذيل پيروي شده است:
الف) سبك طبقات نگاري.
ب) سبك جرح و تعديل.
ج) سبك معجم نگاري.
د) سبك فهرست نگاري.
ـ سبك طبقات نگاري دستهبندي رجال است بر اساس راوياني كه تقريباً در يك مقطع زماني زندگي كرده و يك دسته از اساتيد را شاگردي كردهاند. از مهمترين كتب اين سبك در شيعه كتاب رجال الطوسي و ترتيب اسانيد الكافي آية اللّه بروجردي و در اهل سنت كتاب الطبقات الكبري ابن سعد است.
1.. همان، ص۵۸ و ۵۹.
2.. برگرفته از مقاله دكتر محمدباقر حجتي، ارائه شده به كنفرانس شيخ بهايي در دمشق كه در نشريه الثقافة الاسلاميه، شماره ۵ به چاپ رسيد.
3.. الذريعة، ج۱۵، ص۱۴۹.
4.. مجله حديث انديشه، دانشكده علوم حديث، شماره ۵، ص۷۶ ـ ۶۰، مهدي سليماني آشتياني.
