زمينه ديده مي‏شود. كتاب‏هاي فهرست هم‏چون فهرست النجاشي، فهرست الطوسي و فهرست ابن نديم از زمره اين تلاش‏ها هستند. آن بزرگواران با تأليف اين كتاب‏ها هم به تاريخ حديث شيعه پرداختند و هم به ميراث مكتوب عالمان شيعه و مباحث پيراموني آن اهتمام كردند.
با اين وصف، دانشمند مورد بحث ما شيخ بهايي رحمه الله عليه در اين دو حوزه تأليف مستقل يا مبسوطي ندارد و تنها در خاتمه الوجيزه اشاره كوتاهي به تدوين حديث شيعه در دوره ائمه اطهار عليهم السلام داشته و بعضي از كتب معروف حديثي مشايخ ثلاثه، كليني صدوق و طوسي را نام برده و در باره كتب اربعه شيعه به اجمال و اختصار گزارش مي‏دهد. از اين رو، مي‏توان كاستي و كمبود تلاش شيخ بهايي در مجموعه دانش‏هاي حديثي را متوجه اين دو موضوع دانست.

نتيجه‏

شيخ بهايي عالم ذو فنوني است و در بيشتر دانش‏هاي زمانه‏اش دستي داشته است. به برخي از علوم بيشتر و دقيق‏تر پرداخته و آثار ماندگار و ارزشمندي از خود بر جاي گذاشته است. در ميان علوم ديگر نيز، نكات ظريف و افادات دقيقي در لا به لاي نوشته‏هايش چشم نوازي مي‏كند؛ نكاتي كه گاهي از ذهن ديگران مخفي مي‏ماند، اما ديدگان تيزبين شيخ آنها را رصد مي‏كند. مطالب فراوان استطرادي و غير مستقيم و غير مرتبط با موضوع بحث در ميان نوشته‏هايش نشانه گسترش دانش‏هاي اوست.^۱
در بحث‏هاي حديثي در سه حوزه فقه الحديث، رجال و درايه، دقيق، ضابطه‏مند و پر رنگ وارد شده است. در مجموعه آثارش، علاوه بر ارائه نوآوري و خلاقيت، در مواردي كه نوآوري نداشته، حامل و ناقل علوم ديگران بوده است. اين نقل عالمانه با ارزشمندي تمام براي دانش دوستان پس از او اطمينان زيادي ايجاد كرده است. در دانش‏هايي نظير كتاب‏شناسي و تاريخ حديث نيز ورود نداشته است. شايد بتوان گستره پهناور دانش‏هايش را علت آن دانست. خود او در مقدمه كتابش مي‏نويسد: «من در مباحثه و جدل بر هر ذو فنوني چيره شدم، اما هرگز نتوانستم كسي را كه در يك فن استاد بود از پا در آورم!»^۲ .

كتابنامه

ـ اربعين شيخ بهايي، ترجمه و تحقيق عقيقي بخشايشي، قم: دفتر نشر نويد اسلام، چاپ اول، 1373ش.
ـ اصول الحديث، عبدالهادي فضلي، مؤسسة ام القري للتحقيق والنشر، چاپ دوم، 1416 ق.
ـ تدريب الراوي، جلال الدين سيوطي (م911 ق)، بيروت: دار الكتاب العربي، 1417ق.
ـ الحاشية علي كتاب من لا يحضره الفقيه، شيخ بهايي، قم: كتابخانه آيت اللّه‏ مرعشي نجفي، چاپ اول، 1424ق.
ـ الحبل المتين في إحكام أحكام الدين، شيخ بهايي، بيروت: دارالهادي، چاپ اول، 1420ق.
ـ حديث‏شناسي، علي نصيري، قم: انتشارات سنابل، چاپ اول، 1383ش.