اطراف آن تفسير کرده است^۱ . در مراجعه به کتاب مذکور، نامي از شيراز مشاهده نميشود و به نظر مي‌رسد عبارت «شيراز و نواحي اطراف آن»، برداشت شخص آقابزرگ از مطالب آن باشد؛ چون مؤلف با نفي معناي غير عرب از واژه فارس، آن را در مقابل خراسان و عراق و آذربايجان مي‌داند^۲ که ميتوان گفت منظور وي همان شيراز و اطراف آن است.

2 ـ 1 ـ 2 ـ 4. زيرک و با فراست

از فضاي صدور عبارت «لو کان الايمان...» در کتاب الاختصاص منسوب به شيخ مفيد معناي زيرک و با فراست از فارس به ذهن متبادر ميشود. عبارات قبل و بعد اين حديث در آن کتاب چنين است:
روي عن الصادق عليه السلام أنه قال: المؤمن هاشمي لأنه هشم الضلال و الکفر و النفاق و المؤمن قرشي لأنه أقر للشئ... و المؤمن نبطي لأنه استنبط الأشياء... و المؤمن أعجمي لأنه أعجم عن الدلام... و المؤمن فارسي لأنه تفرس في الأسماء، لو کان الإيمان منوطاً بالثريا لتناوله أبناء فارس يعني به المتفرس، فاختار منها أفضلها و أعتصم بأشرفها و قد قال رسول الله صلي الله عليه و آله : اتقوا فراسة المؤمن فإنه ينظر بنور الله.^۳
به عبارت ديگر، فارس مرادف متفرس و فراست در نظر گرفته شده است. البته در اصل، فارس به کسي گفته ميشود که در اسب سواري ماهر و حاذق باشد که معناي آن توسعه يافته و به هر حاذقي فارس گفته ميشود^۴ . اين نقل از حديث، با چنين بافتي ويژه کتاب الاختصاص است و در منابع ديگر ديده نميشود. بنا بر اين ميتوان اين روايت را از دايره احاديث مشابه خارج ساخت؛ چرا که به نظر مي‌رسد به فضيلت منطقه خاصي اشاره ندارد.
در پايان، بايد گفت که ديدگاه دوم صحيحتر است؛ يعني فارس در آن دوره، معنايي اعم از ايالت فارس داشته و منطقه خراسان را نيز دربر ميگرفته است که ادله تاريخي زيادي گواه بر آن است.

2 ـ 2. تعيين مصاديق

برخي پس از نقل اين احاديث، سعي نمودهاند براي آن مصاديقي بيابند. حتي گروهي پا را فراتر نهاده و مصداق اين احاديث را فرد خاصي معرفي کرده‌اند. در منابع و به خصوص در منابع کهن معمولاً اين حديث با سلمان فارسي عجين شده، چرا که در سبب صدور بسياري از اين روايات نام سلمان وجود دارد و پيامبر با اشاره به سلمان، اين احاديث را بيان فرمودهاند. بنا بر اين به فرموده پيامبر صلي الله عليه و آله ، بارزترين مصداق سلمان فارسي است. در بسياري از کتابهاي تراجم و رجال معمولاً اين حديث پس از نام سلمان آمده