است. در رواياتي با بسامد بسيار کم، اين روايت به صورت «و کان الدين عند الثريا لناله سلمان»۱ نيز ديده ميشود. روايات زيادي از پيامبر و ائمه عليهم السلام نيز اين مطلب را تصديق ميکند و نشان از علم و ايمان حقيقي سلمان دارد. به عنوان نمونه امام صادق عليه السلام فرمودند:
أدرک سلمان العلم الاول و الآخر و هو بحر لا ينزح و هو منا اهل البيت.۲
در باره ايمان سلمان نيز از امام صادق عليه السلام آمده است:
الايمان عشر درجات، فالمقداد في الثامنة و ابوذر في التاسعه و سلمان في العاشرة.۳
به جز سلمان، از ديگر کساني که به عنوان مصداق نام برده شده‌اند حسن بصري، ابن سيرين و عکرمه۴ ، بهاءالدين نقشبندي۵ ، و همچنين ثقة الاسلام کليني۶ هستند. البته در بسياري از اين مصداق‌يابي‌ها، جانب‌داري‌هاي مذهبي ديده ميشود مثلاً ابن حزم آندلسي(م456ق) که مهمترين چهره علمي مذهب ظاهريه است، مصداق اين احاديث را داود بن علي اصفهاني۷ ميداند. وي براي پاسداري و دفاع از مذهب خود به شدت معتقد است اين احاديث صحيح هستند.۸ ناگفته نماند، بيشترين مصداقي که براي اين حديث ذکر شده است، ابوحنيفه، يکي از چهار پيشواي فقه اهل سنت است۹ و حتي برخي تنها مصداق را او قلمداد کرده‌اند.۱۰ استدلال محمد بن يوسف صالحي شامي (م942ق) در تخصيص اين احاديث به ابوحنيفه آن است که جد وي ايراني بوده و هيچ يک از اهل فارس در علم به پاي ابوحنيفه نرسيدهاند.۱۱ در ديد نخست، علت انحصارطلبي آنها، تعصب بر پيشواي مذهبي خود است، اما نبايد از نظر دور داشت که در برخي نقلهاي اين روايت، واژه رجال به صورت مفرد «... لَنالَهُ رجل مِن فارس» آمده است که اين نقل ميتواند در برداشت آنها تأثيرگذار بوده باشد؛ چرا که تنها يک نفر به آن دست پيدا خواهد کرد و از ديدگاه آنها حتماً ابوحنيفه چنين جايگاهي دارد. قنوجي در عون الباري با تمسک به اضافات روايي «يتبعون سنتي و يکثرون الصلاة عليّ» ـ که در برخي نقلها وجود دارد ـ با تأکيد فراوان تنها مصاديق را اصحاب حديث ميداند؛ چرا که اين گروه هستند که براي طلب حديث به مناطق مختلف سفر ميکنند و گويا از زمين تا ستاره ثريا را ميپيمايند.۱۲
1.. الاستيعاب، ج۲ ص۶۳۶.
2.. اختيار معرفة الرجال، ج۱، ص۵۲.
3.. بحارالانوار، ج۹۹، ۲۹۱ ـ ۲۹۰.
4.. فيض القدير، ج۵، ص۴۱۱.
5.. تفسير المظهري، ج۲ قسم۲، ص۲۵۸.
6.. أنوار البدرين، ص۴۰.
7.. او معروف به داود ظاهري، بنيان‌گذار فرقه ظاهريه است.
8.. الاحكام، ج۶، ص۸۵۴.
9.. شرح معاني الآثار، ج۱، ص۸.
10.. أشد الجهاد، ص۱۳؛ قس: قنوجي که اختصاص روايت به يک فرد يا يک فقيه را نکوهش ميکند (عون الباري، ج۴، ص۷۳۸).
11.. سبل الهدي و الرشاد، ج۱۰، ص۱۱۶.
12.. عون الباري، ج۴، ص۷۳۸.
