نگاه برخي از محدثان هر حديثي که داراي صحت طريق بوده و يا در صحيح البخاري و صحيح مسلم باشد، صحيح و قابل اعتماد است. ترمذي نيز حديث «لو کان الايمان...» را حسن ميداند^۱ که منظور وي از حسن، مرتبهاي پايينتر از حديث صحيح است. حنفيان نيز به دليل آن که اين احاديث را نص بر بشارت ابوحنيفه ميدانند، تلاش گستردهاي دارند تا آنها را صحيح جلوه دهند (نک: بخش پيشين). در آثار کساني که در حوزه موضوعات و احاديث جعلي اثرهايي دارند نيز نه تنها اين حديث ديده نميشود، بلکه برخي به صحت آن تأکيد نمودهاند؛ به عنوان نمونه: ابوعبدالله حسين بن ابراهيم جورقاني (م543ق) در کتاب الاباطيل و المناکير و الصحاح و المشاهير ـ که ابتدا احاديث معلول، باطل و دروغين و سپس احاديث صحيح و مشهور [در همان مورد] را ذکر ميکند ـ ^۲ پس از آن که حديث «أبغض الکلام إلي الله تعالي الفارسية...» در مذمت زبان فارسي را جعلي دانست، سپس با گشودن عنوان «في خلاف ذلک» احاديث ديگري را در مدح ايرانيان ميآورد که از نظر وي صحيح هستند و يکي از آنها، حديث مورد بحث ماست.^۳

3 ـ 3 ـ 2. صحت ضمني

گروهي، بدون اظهار نظر خاص، اين دست از روايات را نقل کردهاند و از آنجا که هيچ نقدي نسبت به آنها ارائه نکردهاند، ميتوان همصدايي آنان با اين روايات را برداشت کرد، و گر نه، بايد ضعف يا جعل آن را روشن ميساختند. شارحان مختلف صحيح البخاري و صحيح مسلم را ميتوان از اين دست از صاحبنظران برشمرد؛ چرا که آنان به اعتبار مندرجات آن دو کتاب اعتقاد دارند. صحيح دانستن اين روايات به گونهاي ديگر نيز مشاهده ميشود؛ به اين گونه که اعتبار و پذيرش اين احاديث براي بعضي به حدي بوده که بر اساس آن، زبان به مدح و ستايش فارسيان گشوده و آن را جزء پيشگويي‌هاي به وقوع پيوسته از پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله مي‌دانند. ابن حجر عسقلاني، مناوي و... از اين دستهاند^۴ . نويري اين حديث را در کنار خبر دادن حضرت به صلح امام حسن عليه السلام و شهادت امام حسين عليه السلام قرار داده و آن را جزء معجزات پيامبر صلي الله عليه و آله ميداند^۵ . قرطبي نيز اين پيشگويي را محقق شده دانسته و نشانه آن را حافظان حديث ميداند که ديگران در آن شريک نيستند^۶ . ابن عاشور، مفسر تونسي اهل سنت، ضمن صحت ضمني، برداشت ديگري از اين حديث دارد. او معتقد است حديث «لو کان الايمان...» نشان ميدهد که اهل فارس پس از ايمان آوردن، هرگز کافر نميشوند؛ در حالي که تاريخ گواهي ميدهد گروههايي از عرب و بربر مرتد شدهاند. او اين باور را يکي از دلايل صدق نبوت حضرت محمد صلي الله عليه و آله ميداند^۷ . ابوزکريا يحيي بن ابي بکر