د: اين ادّعا با گفته خود بخاري در ابواب ديگر ناسازگار است؛ چرا که وي خمس را براي حل مشکلات رسول الله صلي الله عليه و آله يا مسلمين يا ملک امام ميداند.
بنا بر اين، بايد گفت که آيه شريفه، به طور واضح، دلالت دارد که خمس براي پيامبر صلي الله عليه و آله و ذي القربي... جعل شده است، و «لام» در لله دلالت بر ملکيت و اختصاص دارد، نه اين که پيامبر صلي الله عليه و آله تنها عهده دار تقسيم آن باشد.
علاوه بر مطالب ياد شده، واو «و للرّسول» عطف بر الله است و همان گونه که در مالکيت الله بر خمس ترديدي نيست، در مالکيت رسول صلي الله عليه و آله نيز نبايد ترديد روا داشت.
افزون بر باب فوق، در يازده باب ديگر از دسته اوّل به خمس و مسائل آن پرداخته شده است.
باب أداء الخمس من الايمان
بخاري در اين باب جريان «وفد عبدالقيس»، در خواست آنها را از رسول الله صلي الله عليه و آله ، فرمان ايشان را براي عمل و رساندن آن به ديگران آورده است. از جمله فرامين رسول الله صلي الله عليه و آله در اين حديث، پرداخت «خمسِ غنيمت» است. بخاري از گفته ابن عبّاس چنين ميآورد كه:
...إن وفد عبدالقيس لما اتوا النبي صلي الله عليه و آله و سلم قال من القوم أو من الوفد قالوا ربيعة قال مرحبا بالقوم أو بالوفد غير خزايا و لا ندامي فقالوا يا رسول الله انا لا نستطيع ان نأتيك الا في الشهر الحرام و بيننا و بينك هذا الحي من كفار مضر فمرنا بأمر فصل نخبر به من وراءنا و ندخل به الجنة و سألوه عن الأشربة فأمرهم بأربع و نهاهم عن أربع امرهم بالايمان بالله وحده قال أتدرون ما الايمان بالله وحده قالوا الله و رسوله اعلم قال شهادة أن لا إله إلا الله و أن محمدا رسول الله و أقام الصلاة و ايتاء الزكاة و صيام رمضان و ان تعطوا من المغنم الخمس و....۱
با اين که بخاري در دهها مورد احاديث و سخناني را که در آن واژه غنم و مشتقات آن (مغنم، مغانم، غنمتم و غنيمت) به کار رفته، آورده است، ولي در هيچ مورد تفسيري از اين واژه ارائه نميدهد. معلوم نيست که آيا به وضوح آن اعتماد کرده است، يا به اختلاف فقها و مفسران در معناي آن توجّه داشته، لکن از روي عمد متذکّر آن نشده است. با توجّه به سيره ايشان در موارد ديگر ـ که کلماتي را به مراتب سادهتر معنا ميکند ـ احتمال دوم قويتر به نظر ميرسد.۲
1.. همان، ج۱، ص۱۹.
2.. همان، ج۵، ص۱۹۸. از باب نمونه نگاه کنيد، به چند سطر اوّل تفسير سوره انفال، کلماتي بسيار واضح از قبيل: ليثبتوک، استجيبوا، و... تفسير ميکند: بسم الله الرحمن الرحيم قوله يسألونك عن الأنفال قل الأنفال لله و الرسول فاتقوا الله و أصلحوا ذات بينكم. قال ابن عباس: الأنفال المغانم، قال قتادة: ريحكم الحرب، يقال نافلة عطية، حدثني محمد بن عبد الرحيم، حدثنا سعيد بن سليمان، أخبرنا هشيم، أخبرنا أبو بشر، عن سعيد بن جبير، قال: قلت لابن عباس رضي الله عنهما سورة الأنفال، قال: نزلت في بدر، الشوكة الحد، مردفين فوجاً بعد فوج ردفني و أردفني جاء بعدي، ذوقوا باشروا و جربوا و ليس هذا من ذوق الفم، فيركمه يجمعه، شرد فرق، و ان جنحوا طلبوا، السلم و السلم و السلام واحد، يثخن يغلب و قال مجاهد: مكاء ادخال أصابعهم في أفواههم وتصدية الصفير، ليثبتوك ليحبسوك.
