از منابع شيعي ـ که جريان فوق را گزارش کردهاند ـ کتاب المحاسن برقي (م280 ق)،۱ و الخصال شيخ صدوق (م381ق) است.۲
دو. اشارهاي به نقل معجزه از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ در باره وفد عبدالقيس؛ قرب الاسناد حميري (م299يا301ق) در باب معجزات النبي صلي الله عليه و آله ، اشاره به آمدن وفد عبدالقيس دارد۳ ؛ در الخرائج قطب راوندي نيز اين جريان را به همين صورت گزارش کرده است۴ ؛ علامه مجلسي (ره) در كتاب بحار الانوار، در باب جوامع معجزات پيامبر صلي الله عليه و آله ۵ ، جريان را بدون اشاره به مصدر آن و در مجلد بعدي۶ ، از الخرائج آورده است.
سه. در الغارات ابراهيم بن محمد ثقفي (م283ق) به گونهاي ديگر اين جريان را از طبقات ابن سعد، گزارش کرده است.۷
چهار. کراجکي (م449ق) در کنز الفوائد، به آمدن وفد عبدالقيس و جريان سؤال رسول الله صلي الله عليه و آله در باره «قس» اشاره ميکند و در عين حال از مضمون سخنان آن حضرت طبق نقل بخاري در آن خبري نيست.۸
و در کتب فقه شيعه، در اعصار مختلف، از قرن چهارم تا چهاردهم، معمولاً از جريان وفد طبق گزارش بخاري خبري نيست. آري در قرن پانزدهم هجري، حديث مربوط به خمس در دروس عالي حوزههاي شيعه (خارج فقه) و برخي کتب فقه استدلالي، مورد استدلال قرار گرفته است.۹
ابوابي که عناوين ديگري دارد ولي در ارتباط با جرياناتي مربوط به خمس است
باب ما قيل في الصواغ۱۰
در اين باب گزارشي مختصر از اعطاي شارفي۱۱ از خمس توسّط پيامبر صلي الله عليه و آله به علي عليه السلام پس از غزوه بدر است که آن را در «باب فرض الخمس» به طور مفصّل آورده است.۱۲
1.. المحاسن، ج۱، ص۱۳.
2.. الخصال، ص۴۱۶.
3.. قرب الاسناد، ص۳۲۳.
4.. الخرائج، ج۱، ص۱۰۷.
5.. بحار الانوار، ج۱۷، ص۲۳۰.
6.. همان، ج۱۸، ص۱۱۸.
7.. الغارات، ج۲، ص۷۸۶.
8.. کنز القوائد، ص۲۵۵.
9.. کتاب الخمس، ص۱۴، پاورقي؛ دراسات في ولاية الفقيه، ج۳، ص۷۲ و ج۴، ص۷۲؛ نظام الحکم في الاسلام، ص۴۶۶؛ تقريرات خمس از درس آية الله سيّد حسن مرتضوي، توسط نگارنده.
10.. الصواغ، بفتح الصاد علي وزن فعال بالتشديد، هو الذي يعمل الصياغة، وبضم الصاد جمع صائغ (عمدة القاري، ج۱۱، ص۲۰۶).
11.. الشارف: الناقة المسنة ( النهاية في غريب الحديث، ج۲، ص۴۶۲).
12.. صحيح البخاري، ج۳، ص۱۲.
