قرآن کريم باران را آب پر برکت، نعمت الهي، نشانه او، رحمت خداوندي و رزق الهي ميداند و به زيباي، مراحل بارش، ذخيره سازي باران در زمين و احياي زمين توسط باران را مطرح ساخته است.۱
باران و سودمنديهاي آن در روايات اسلامي نيز مطرح شده است. در برخي از روايات نکات بسيار مهم و قابل توجهي بيان شده است که حيرت انگيز و اعجاب آور است؛ ولي در پارهاي از منقولات روايي مطالبي، به ظاهر، خلاف عقل و علم ديده ميشود.
آيا اين دسته از روايات را بايد مجعول تلقي کرده و در زمره اسرائيليات۲ به حساب آورد؟ يا اين که دانش مربوط به آن احاديث را به معصومان واگذار کرده و در مورد آنها سکوت کرد؟ و يا اين که تعبداً آن روايات را پذيرفت و در دادههاي علمي امروزي و اطلاعات بشري در زمان حاضر تشکيک کرد؟ و يا راه جمعي بين احاديث ياد شده و علم و عقل وجود دارد؟
در اين مقاله به اين مطلب پرداخته ميشود و قبل از تحليل راههاي ياد شده، روايات ناظر به باران در فصل بندي ذيل تقديم ميگردد.
ارزش باران و سودمندي آن
توصيه به نوشيدن آب باران و اشاره به سودمندي آن در برطرف کردن بيماريها
از امير مؤمنان گزارش شده است که فرمود:
اشربوا ماء السماء فانه يطهر البدن و يدفع الاسقام؛
از آب آسماني هبارانه بنوشيد که پاک کننده بدن و زداينده بيماريهاست.۳
پيدايش امراض در صورت عدم بارش باران يا بارش مداوم باران
امام صادق در حديثي خطاب به مفضل4 به تفصيل، از باران و نقش آن در زندگي بشر سخن گفته و از آن جمله فرمودهاند:
اي مفضل، درباره هواي صاف و باران انديشه کن که چگونه هر کدام در پي يکديگر بر اين عالم پديد ميآيند و اگر يکي از آن دو مداوم وجود داشتند، فساد عالم را در پي داشت. آيا نمي‌بيني که اگر بارانها مداوم و پي در پي نازل ميشدند، گياهان متعفّن شده و بدن حيوانات زنده دچار رخوت و سستي ميشدند و هوا سرد ميشد و اين خود باعث ايجاد انواعي از امراض ميشد و راهها دچار فساد ميشدند و بر عکس، اگر بارش
1.. براي اطلاع بيشتر ر.ک: سيماي طبيعت در قرآن، اثر نگارنده.
2.. اسرائيات، اصطلاحي است که انديشمندان مسلمان آن را بر مجموعه اخبار و قصه‌هاي يهودي و نصراني اطلاق مي‌کنند که بعد از ورود جمعي از يهوديان و مسيحيان به دين اسلام يا تظاهر آنها به مسلماني، وارد جامعه اسلامي شده است (ر.ک: آلالوسي مفسراً، ص۳۱۹؛ الاسرائيلات و اثرها في کتب التفسير، ص۷۳).
3.. الکافي، ج۶، ص۳۸۷؛ البرهان في تفسير القرآن، ج۲، ص۶۹.
4.. مفضل بن عمر از اصحاب امام صادق است که مفيد وي را از بزرگان اصحاب امام صادق دانسته و از فقها صالح موثق به شمار آورده است و نيز شيخ طوسي وي را از محمودين دانسته است؛ گرچه بعضي وي را فاسد المذهب و مضطرب الروايه معرفي کرده‌اند(ر.ک: جامع الرواه، ج۲، ص۲۵۸؛ معجم رجال الحديث، ج۱۸، ص۲۹۳).
