صلي الله عليه و آله و سلم . از امير مؤمنان عليه السلام نقل شده است:
ما انزلت السماء قطرة من ماء منذ حبسه الله عزوجل ولو قدقام قائمنا لانزلت السماء قطرها؛ خداوند از روزي که باران را حبس کرده، از آسمان هيچ قطره‌اي نازل نکرده است و در زمان قيام قائم عليه السلام آسمان بارانش را نازل خواهد کرد.
در اين گونه روايات نقل شده ـ که مستفيض هم هستند۱ ـ چند نکته قابل توجه است.
الف. باران قبل از آنکه به صورت آب باشد در آسمان به صورت تگرگ بود و سپس با فعل و انفعالاتي توسط باد يا ابر آسياب و ذوب شده و به صورت قطره‌هاي آب در ميآيد.
ب. باراني که رزق حيوانات است از آسماني به آسماني منتقل شده و به ابر ميرسد و اگر به مفهوم اين سخت توجه کنيم، پس از باراني غير از آن هم وجود دارد.
ج. ابرها حالت غربالگري دارند، نه مولد باران.
آيا به راستي تکون و ايجاد باران در فضاي بالاتري از ابرها، انجام ميپذيرد؟ مقصود از آسماني به آسماني چيست؟ آيا مقصود، مراحل توليد فيزيکي باران است که از اين مرحلهها تعبير به آسمان شده است يا مقصود، مراحل معنوي اوامر خداوند براي ايجاد باران است؟
و در هر صورت، مقصود از غربالگري ابرها چيست؟ آيا بخارهاي متصاعد از درياها در فضاي بالاتري از ابرها، سرد شده و تبديل به تگرگ ميشوند و سپس با نيروي موجود در ابرها، تبديل به قطرات آب ميشوند. آيا قبل از بارش باران از ابرها، انبوهي تگرگ از فرا دست ابرها بر آنها فرو ميبارد؟
فاصله بين موقعيت فرادستي با ابرها چه مقدار است؟
اگر اثبات شود که حتي با فاصله کمي، تگرگ در بالاتر از ابر، تشکيل ميشود، ابرها حکم غربال را خواهند داشت. اثبات علمي اين مسائل در تخصص نگارنده اين سطور و حوصله اين مقاله نيست؛ ولي از منظر مباحث حديث شناسي به چند نکته اشاره ميشود:
1. گاه تصور ميشود که اين احاديث، مخالف قرآن بوده و از اين جهت بايد رد شوند. توضيح، اين که قرآن در آيه 14 سوره نبأ و نيز آيه 43 سوره نور نزول باران را از «معصرات» (در آيه نخستين) و از کوه‌هايي از تگرگ (در آيه دوم) دانسته که مقصود از هر دو جمله ابرهاست.
پس بر اساس اين دو آيه، نزول باران از ابرها و يا ابرهاي کوهوار است، نه از آسماني به آسماني ديگر که در روايات بالا گفته شد. به نظر ميرسد که اين سخن ناتمام است؛ زيرا اولاً گرچه برخي از مفسران «معصرات» را به مفهوم ابرها گرفتهاند و بيان کردهاند که ابرها داراي نيروي فشارنده در درون خود هستند که باعث توليد و ايجاد قطرات آب ميشود،۲ ولي اين احتمال قطعي نبوده و احتمال اين که مراد از «معصرات» بادها باشند نيز وجود دارد و روايتي نيز نقل شده است که: خداوند فرشتهاي از باد را مي‌فرستد تا ابرها را بفشارد پس باران از آن فرود ميآيد.۳
1.. روايت مستفيض به روايتي مي‌گويند که بيش از دو نفر آن را نقل کرده باشند، ولي به سرحد تواتر نرسد.
2.. الميزان، ج۲۰، ص۱۷۸؛ مجمع البيان، ذيل آيه؛ باد و باران در قرآن، ص۱۲۶.
3.. بحار الانوار، ج۵۹، ص۳۷۳.
