نقش آسياي ميانه كهن در نشر حديث شيعه

مهدي غلامعلي ^۱

احمد غلامعلي ^۲

چكيده

پژوهش حاضر بر آن است تا تاريخ حديث شيعه را در محدوده زماني پنج قرن نخست هجري در بخشي از آسياي ميانه (ماوراء النهر) بررسي كند. براي اين منظور شاخصه‌هاي اساسي ـ كه به بررسي تاريخ حديث اين منطقه منجر مي‌شود ـ مطالعه و به تفكيك بررسي شده است. اين شاخصه‌ها عبارتاند از: تعداد راويان، جلسات حديث، كتاب‌هاي حديث و موضوعات آنها، ارتباط با ديگر حوزه‌هاي حديثي و نحوه تعامل حديثي با اهل سنت منطقه.
از آنجا كه اين منطقه در شرق بلاد اسلامي، بسيار وسيع بوده و در دوره‌هاي مختلف نيز حالت‌هاي گوناگون به خود ديده است در نحوه بررسي اين شاخص‌ها عناصر زمان و محدوده جغرافيايي مورد توجه قرار گرفته است.

كليد واژه‌ها: تاريخ حديث، كتاب حديث، جلسات حديث، راويان، ماوراء النهر، اشروسنه، بخارا، صغد، ايلاق، فرغانه، كش و نسف.

درآمد

به درياچه آرال (يا خوارزم) در اُزبكستان رودي سرازير مي‌گردد كه آن را آمو دريا (جيحون و يا آمويه) گويند. اين رود بزرگ از ارتفاعات كوه‌هاي هندوكش و فلات پامير سرچشمه مي‌گيرد و پس از گذشتن از جنوب تاجيكستان و تشكيل مرز جنوبي آن با افغانستان، وارد خاك ازبكستان و سپس تركمنستان شده و سرانجام در خاك ازبكستان به درياچه آرال مي‌ريزد. طول اين رود عظيم بيش از دو هزار و پانصد و چهل كيلومتر است. در تقسيمات جغرافيايي ايران قديم، رود آمويه از جنوب شرقي خراسان قديم آغاز و تا