از جمله شاگردهاي وي، محمد بن وارث سمرقندي ـ از محدثان و راويان كتب حديث ـ است.۱ وي كتاب‌هاي حديثي متعددي را روايت كرده است كه برخي از آنها از حسين بن اشكيب است كه عبارت‌اند از: صحيفه سجاديه،۲ كتاب الرد علي من زعم أن النبي صلي الله عليه و آله كان علي دين قومه، كتاب الرد علي الزيدية و كتاب النوادر.۳
سده چهارم هجري
در اين قرن بيشتري جلسات حديثي را در سمرقند و كش شاهد هستيم. منزل عياشي مهم‌ترين مركز اين جلسات و سپس مساجد سمرقند مكه همگي محل تدريس روايات و علوم اهل بيت بوده است. با كلاس‌هاي درس هفت تن از اساتيد اين ديار آشنا مي‌شويم:
1. جلسات حديثي محمد بن مسعود عياشي: او خانه‌اش را تبديل به مدرسه كرد.۴ چنانچه ابوجعفر زاهد گويد: «و كانت داره كالمسجد بين ناسخ أو مقابل أو قارئ أو متعلق مملوءة من الناس».۵ و نجاشي در توصيف خانه عياشي مي‌نويسد: كان مرتعا للشيعة و أهل العلم.۶ گفتني است كه عياشي با برپايي دو كلاس عمومي و اختصاصي۷ سعي مي‌كرد عوام و خواص شيعه را با آموزه‌هاي شيعي آشنا سازد.
پس از وي گروهي از شاگردانش كه دست‌پرورده‌هاي ويژه او بوده ـ و به «غلمان عياشي»۸ شهره شده بودند ـ اين جلسات را همچنان برپا داشتند. ابو عمرو كشي يكي از آنان است و رجال او بيانگر حضور ده‌ها استاد در منطقه كش و برپايي جلسات متعدد حديث شيعه در ماوراءالنهر است. در اين دوران ده‌ها كتاب حديث در سمرقند نگاشته شد و يا قرائت آن در اين شهر به وقوع پيوست.
اين جلسات سبب شد تا بسياري از عالمان شيعي از مراكز علمي آن روز نظير قم رهسپار سمرقند شوند و از سوي ديگر در اين مركز علمي كلاس‌هاي متعددي داير شد كه طالبان علم و دانشجويان را به خود جلب مي‌كرد.
2. جلسات حيدر۹ بن محمد بن نعيم سمرقندي (ابو احمد): او يك محدث پر كار شيعي در قرن چهارم است.۱۰ حيدر بن محمد از شاگردان عياشي است و تمام كتاب‌هاي او را پس از آن که بر مؤلف قرائت كرده براي روايت كرده است.۱۱
1.. رجال النجاشي، ص۴۴ ـ ۴۵.
2.. الصحيفة الثالثه، ص۱۱، به نقل از صحيفه سجاديه به روايت حسين بن اشكيب، ص۵۰.
3.. رجال ابن داود، ص۱۸۴، ش ۱۵۰۲.
4.. رجال النجاشي، ص۳۵۰ ـ ۳۵۳.
5.. همان، ص۳۷۲، ش ۱۰۱۸۵ در معرفي ابو عمرو كشي.
6.. رجال الطوسي، ص۴۴۰.
7.. اين تعبيري است كه طوسي در رجالش براي جمعي از شاگردان عياشي به كار برده است.
8.. او را حيدر زنده نيز گفته‌آند. ر.ك: معالم العلماء، ص۸۱.
9.. رجال الطوسي، ص۴۲۰. وي راوي كتاب‌هاي عياشي و هزار كتاب و اصل از اصول اماميه بوده است.
10.. فهرست الطوسي، ص۱۲۰؛ رجال النجاشي، ص۳۵۰ ـ ۳۵۳، ش ۹۴۴. روايت تمام كتاب‌هاي عياشي را توسط او دانسته است.
