ب) جلسات حديثي مشايخ صدوق: صدوق در مدت اقامتش در جلسات حديثي گروهي از اساتيد ايلاق شركت كرده و حديث شنيده است. مذهب اين مشايخ چندان روشن نيست؛ هر چند مي‌توان گمانه‌هايي را درباره ايشان بررسي كرد. اساتيد جلسات حديث صدوق در ايلاق عبارت‌اند از: شيخ أبو الحسن محمد بن عمرو بن علي بن عبدالله البصري،۱ شيخ أبو نصر محمد بن حسن بن إبراهيم كرخي كاتب،۲ شيخ أبو محمد بكر بن علي بن محمد بن فضل حنفي شاشي حاكم،۳ و شيخ أبو الحسن علي بن عبدالله بن أحمد أسواري.۴
ج) جلسات حديثي شيخ صدوق: ابوجعفر محمد بن علي بن بابويه معروف به شيخ صدوق حداقل چهار سال متوالي (368ـ372 ق) در منطقه ايلاق ماندگار بوده است. در اين مدت گذشته از تأليف اثر مهم «كتاب من لا يحضره الفقيه»، جلسات متعددي را نيز برپا كرده است و در جلسات حديثي برخي از اساتيد حديث آن سامان شركت كرده است.
عالم برجسته ايلاق و بزرگ سادات علوي يعني أبو عبدالله محمد بن حسن موسوي معروف به نعمت براي استفاده از شيخ صدوق نزد ايشان آمده است.۵ ابو عبدالله نعمت دانشمند شيعي مقيم ايلاق، طراح و درخواست‌كننده الشرايع كتاب من لا يحضره الفقيه به شيخ صدوق است. او توانسته بيشتر كتاب‌هاي صدوق را ـ كه تا آن زمان حدود 245 اثر بوده ـ هم نسخه‌برداري كند و هم از خود مؤلف به طريق سماع، به مطالب كتاب‌ها واقف گردد. در پايان يكي از نسخ خطي كتاب من لا يحضره الفقيه چنين آمده است:
يقول محمد بن علي بن [الحسين بن] موسي بن بابويه القمي مصنف هذا الكتاب: قد سمع السيد الفاضل أبو عبدالله محمد بن الحسن العلوي الموسوي المديني المعروف بنعمة أدام الله تأييده و توفيقه و تسديده هذا الكتاب من أوله إلي آخره بقراءتي عليه، ورويته عن مشايخي المذكورين وذلك بأرض بلخ من ناحية إيلاق، و كتبت بخطي حامدا لله و شاكردا وعلي محمد وآله مصليا و مسلما، آمين يا رب العالمين.۶
اتمام اين قرائت در تاريخ ذيقعده سال 372 ق در ايلاق بوده است.۷
فرغانة: در اين شهر نيز جلسات متعدد حديثي برپا بوده است. صدوق در پنج جلسه از اين جلسات شركت كرده است:
1.. همان.
2.. الخصال، ص۲۰۸ ـ ۲۰۹.
3.. عيون أخبار الرضا عليه السلام ، ج۱، ص۱۵۵ ـ ۱۵۶.
4.. كمال الدين و تمام النعمة، ص۲۹۲.
5.. همان، ص۲۹۲ ـ ۲۹۳.
6.. من لا يحضره الفقيه، ج۱، ص۲ ـ ۳.
7.. همان، ج۴، ص۵۳۸ ـ ۵۳۹.
