كتاب‌هايي را نگاشته‌اند. اين دو نيز اگرچه افرادي ثقه و مورد توجه شيعه بوده‌اند اما از جهت مذهب سني بوده‌اند. آثار يكي از اين افراد (إسحاق بن بشر أبو حذيفة كاهلي خراساني۱ ) كتاب‌هايي در موضوع تاريخ و اخبار است كه عبارت‌اند از: المبتدأ، الردة، صفين، الفتوح، الجمل و الألوية.۲ و از نام كتاب راوي ديگر (يزيد بن هارون بن زاذان بن ثابت۳ ) نيز اطلاع نداريم.
در سده سوم هجري تنها در محدوده سمرقند پنج مؤلف شيعي حضور داشته‌اند و در ديگر شهرها خبري از نويسندگان شيعي نيست. دو تن از اين نويسندگان مشهور به كثرت نگارش هستند، اما حافظه تاريخ حتي اسامي آثار آنها را نيز از خاطر برده است. اين دو تن عبارت‌اند از: فتح بن قرة سمرقندي،۴ و جعفر بن أحمد بن أيوب سمرقندي (ابو سعيد):۵
تنها نام شش اثر از آثار اين پنج نويسنده سمرقندي باقي مانده است. نكته جالي كه در اسامي آثار باقي مانده مشاهده مي‌شود، آن است كه دو تن از ايشان كتابي با عنوان كتاب الرد علي من زعم أن النبي صلي الله عليه و آله كان علي دين قومه قبل النبوة۶ نگاشته‌اند كه بيانگر نياز جامعه و احتمالاً دفع يك شبهه عمومي بوده است. سرآمد نويسندگان اين دوران متكلم و محدث مشهور آن سامان حسين بن اشكيب مروزي۷ است. اسامي آثار ديگر اين دوره عبارت‌اند از: كتاب الرد علي الزيدية، كتاب النوادر۸ و كتاب مداواة الجسد لحياة الأبد.۹ همچنين روايت صحيفه سجاديه نيز در همين دوران توسط حسين بن اشكيب انجام شده است.۱۰
در سده چهارم هجري يك خيزش عمومي در تمام بلاد اسلامي در زمينه تدوين حديث به چشم مي‌خورد. ماوراءالنهر نيز از اين خيزش بي‌بهره نيست. نزديك به ده نفر از محدثان در اين دوره در محدوده ماوراءالنهر قلم به دست گرفته و آثاري را تدوين كرده‌اند.
در اين سده در بخارا يك نفر (إسماعيل بن جعفر بن أبي خصفة بخاري، راوي نسخه‌اي كهن از عبيد الله بن حر جعفي از أميرالمؤمنين عليه السلام ۱۱ )، در ايلاق و فرغانه در هر كدام دو نفر نويسنده و در سمرقند و كش چهار نفر، نويسنده شيعي حضور دارند.
1.. رجال الطوسي، ص۱۶۲، ش ۱۷۱؛ رجال النجاشي، ص۷۲، ش ۱۸۳۳.
2.. الفائق في رواة و أصحاب الإمام الصادق عليه السلام ، ج۱، ص۱۳۴، ش ۱۳۵.
3.. همان، ج۳، ص۴۵۳، ش ۳۶۸۸.
4.. تاريخ بغداد، ج۱۲، ص۳۸۴، ش ۶۸۴۴.
5.. رجال الطوسي، ص۴۱۸؛ رجال ابن داود، ص۶۲.
6.. رجال النجاشي، ص۴۴ و ۴۵ و ۱۲۱.
7.. همان، ص۴۴ و ۴۵.
8.. همان، ص۴۴ ـ ۴۵.
9.. فهرست الطوسي، ص۲۷۰.
10.. افندي مي‌نويسد: از نسخه عتيقه‌اي از صحيفه به روايت محمد بن وارث از حسين بن اشكيب و به خط ابن مقله، خطاط نامدار عصر عباسي آگاه شدم... ( الصحيفة الثالثه، ص۱۱، به نقل از صحيفه سجاديه، به روايت حسين بن اشكيب، ص۵۰).
11.. رجال النجاشي، ص۹، ش ۶.
