چهارم و پنجم هجري در بخارا است. اساتيد حديث در اين جلسات عبارت‌اند از: ابراهيم بن محمد بخاري، حسين بن علي بن زكريا،۱ خلف بن محمد ابن إسماعيل خيام بخاري،۲ عصمة بن أبي عصمة بخاري۳ و محمد بن اسماعيل بَرّاني۴ ـ ساكن بَرّان آبادي‌اي در حوالي بخارا.
ابراهيم بن محمد به سال 397ق۵ و محمد بن اسماعيل در قرن پنجم،۶ كتاب مسند الرضا عليه السلام ۷ را براي شاگردان خود قرائت كرده‌اند. ابو مفضل شيباني ـ استاد شيخ مفيد و حسين بن عبيد الله غضائري ـ كه يك راوي پر مسافرت شيعي است و به حق تمام عمرش را در طلب حديث به شهرهاي مختلف سفر كرده۸ نقل مي‌كند: در چهارشنبه‌اي كه همزمان با عاشورا بوده است از حسين بن علي بن زكريا ـ از محدثان شيعي بخارا ـ در بخارا روايت نبوي: الائمة بعدي اثني عشر... و كلهم من قريش را شنيده و در همان جا نگاشته است.۹ اين مطلب نيز مي‌تواند بيانگر جلسات حديث ـ هر چند محدود ـ در بخارا بوده باشد.
سمرقند و كش: جلسات حديثي متعددي در سده‌هاي سوم و چهارم هجري در شهرهاي سمرقند و كش برپا شده و خوشبختانه بخش‌هايي از متون روايي اين جلسات تاكنون باقي مانده است.
سده سوم هجري
در اين دوران دانشمنداني چون حسين بن اشكيب مروزي،۱۰ جعفر بن أحمد بن أيوب سمرقندي۱۱ ـ از محدثان و متكلمان۱۲ شيعي۱۳ ـ و جعفر بن معروف سمرقندي۱۴ در مناطق سمرقند يا كش جلسات حديثي داير كرده‌اند. محمد بن مسعود عياشي شاگرد هر سه نفر ايشان بوده و روايات و كتب متعدد حديثي را از ايشان شنيده است.
حسين بن اشكيب مروزي از شخصيت‌هاي بزرگ شيعه است كه، صحيفه را در سمرقند روايت كرده و احاديث بسياري را به شاگردانش آموخته است. او كثير الوايه و صاحب تأليفات بسياري بوده است.
1.. كفاية الاثر، ص۹۰.
2.. علل الشرايع، ج۱، ص۴۳، ح۳.
3.. كتاب سليم بن قيس، ص۸۷ ـ ۸۸.
4.. مسند الرضا عليه السلام ، ص۴۴ ـ ۴۵.
5.. همان، ص۱۹.
6.. محمد بن اسماعيل و فرزندش محمود، و نوه‌اش سهل (م ۵۲۴ ق)، هر سه از راويان احاديث امام رضا عليه السلام در كتاب مسند الرضا عليه السلام هستند (مسند الرضا عليه السلام ، ص۴۴ ـ ۴۵).
7.. اثر داود بن سليمان غازي.
8.. رجال النجاشي، ص۳۵۶، ش ۱۰۵۹.
9.. رجال النجاشي، ص۴۴ ـ ۴۵.
10.. معجم رجال الحديث، ج۵، ص۱۷ ـ ۱۸.
11.. رجال الطوسي، ص۴۱۸.
12.. رجال ابن داود، ص۶۲.
13.. أعيان الشيعة، ج۴، ص۱۸۷؛ خلاصة الأقوال، ص۳۳۱.
