در سده پنجم نگارشهاي حديثي مجدداً رو به افول ميگذارد. و آثار كمي توسط محدثان شيعي خراسان نگاشته ميشود. شمار نويسندگان اين دوره بالغ بر پنج نفر است. اين محدثان برخاسته از سه شهر بخارا،۱ سمرقند۲ و نسف۳ بودهاند. يكي از نويسندگان سمرقند در اين دوره حسين بن حسن (حسين)۴ بن خلف كاشغري۵ (ابوعبدالله)، (م 484) نويسنده بيش از يكصد و بيست اثر بوده است.۶ كتاب زين العابدين او بعدها منبع سيد ابن طاووس در تأليف رسالة المواسعة و المضايقة في قضاء فوائت الصلاة شد.۷ اسامي چند اثرش چنين است: كتاب الصلاة و كتاب المناجاة و كتاب الفكر و الصبر.۸
د) تأثيرات اهل سنت
حضور پر رنگ اهل سنت در منطقه ماوراءالنهر تأثيرات متعددي بر محدثان شيعه داشته است. اين تأثيرات در عرصههاي مختلفي رخ نموده است: از شيوههاي نگارش گرفته تا سماع حديث. گاهي نيز دانشيان شيعي چنان به مباني علمي اهل سنت مسلط ميشدند كه مانند فقيهان عامه براي اهل سنت فتوا صادر ميكردند. ابونصر (احمد)۹ بن يحيي فقيه و محدث شيعي سمرقند از جمله كساني است كه مرجع فقهي عامه و خاصه بوده است.۱۰ برخي از تأثيرات حديثي عامه را بر محدثان شيعي بر ميشماريم.
شيوه تأليف
الف) سبک شناسي
محدثان شيعه در اين مناطق نگارشهايي را شبيه به اهل سنت خلق كردهاند. كتاب رجال الكشي يكي ازاين نمونههاست. در اين كتاب براي معرفي هر راوي، روايات متعددي در مدح، ذم و گاه هم مدح و هم ذم آورده شده است. منش نويسنده در تمام كتاب پرهيز از اظهار نظر صريح درباره يك راوي است. چينش كتاب نيز به صورت طبقات است.
به نظر ميرسد محمد بن عمروكشي نويسنده شيعي اين اثر در تأليف به سبك طبقات اهل سنت عمل كرده باشد. چه اين كه شيوهكشي با سبك طبقات شيعه كه پيش از او برقي (م 274 يا 280)، ابن
1.. مسند الرضا عليه السلام ، ص۱۵۹، به نقل از التدوين، ج۲، ص۱۲۵؛ فهرست الطوسي، ص۲۶۸، ش ۸۲۵.
2.. الذريعه، ج۱۵، ص۱۴۴، ش ۹۵۹؛ أعيان الشيعة، ج۵، ص۴۷۸.
3.. رجال النجاشي، ص۴۰۳، ش ۱۰۶۹.
4.. المجتبي من دعاء المجتبي، ص۸۸.
5.. كاشغر در خراسان و نزديك مرز چين بوده است.
6.. الاعلام، ج۲، ص۲۴۶.
7.. أعيان الشيعة، ج۵، ص۴۷۸.
8.. لسان الميزان، ج۲، ص۶۵.
9.. شيخ طوسي مينويسد: ابونصر بن يحيي الفقيه من اهل سمرقند، ثقة خير فاضل كان يفتي العامة بفتياهم و الحشوية بفتياهم و الشيعة بفتياهم (رجال الطوسي، ص۴۵۱، ش ۶۴۰۲).
10.. معجم رجال الحديث، ج۳، ص۱۵۹، ش.