بررسی فرآیند نشانه‌شناسی اجتماعی در آموزه‌های علوی با تکیه بر نهج‌البلاغه با تکیه بر هویّت و آداب معاشرت

نشریه : پژوهش نامه علوی

نویسنده : پديدآورنده : علی نظری
پديدآورنده : پروین خلیلی
پديدآورنده : مسعود باوان پوری

چکیده :

نشانه، پدیده‌ای ملموس و قابل مشاهده است که به‌واسطۀ رابطه‌ای که با یک پدیدۀ غایب دارد، جانشین آن می‌شود و بر آن دلالت می‌کند. نشانه‌شناسی، علمی است که به بررسی انواع نشانه‌ها، عوامل حاضر در فرایند تولید و مبادله و تعبیر آنها و نیز قواعد حاکم بر نشانه‌ها می‌پردازد. نهج‌البلاغه کتاب سیر و سلوک، خودسازی، توصیه، اخلاق، عرفان، روانشناسی و نیز مجموعه‌ای از پیام‌های اخلاقی و دینی است که با خطاب به اقشار گوناگونی از مردم، از زبان حضرت علی (ع) جاری شده است. این پژوهش در صدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی فرآیند نشانه‌شناسی اجتماعی در این کتاب گرانقدر با تکیه بر دو مقولۀ هویّت و آداب معاشرت بپردازد. نتایج حاکی از آن است که شاخصه‌های گوناگون نشانه‌شناسیِ‌ آداب معاشرت و هویّت در نهج‌البلاغه در قالب عواملی چون؛ خوراک، لحن کلام، اطوار و حالات، القاب، پوشش و یونیفورم‌ها و ... به اشکال مختلفی بروز یافته که نشان‌دهندۀ تنوع نشانه‌ها و توجه ویژۀ امام به درون‌مایۀ اجتماعی، فرهنگ و اعتقادات است. تقابل فرهنگی و اختلاف طبقاتی بین افراد فرادست و فرودست در زمینۀ غذا، پوشاک و مسکن، انعکاس مسائل اجتماعی، بهره‌گیری از شیوه‌های گوناگون ارتباط کلامی و غیرکلامی در شخصیت‌پردازی بین افراد در نهج‌البلاغه از جمله مواردی است که در این مقاله بدان پرداخته شده است.