حديث پژوهی در نگاشته‌های مستشرقان - صفحه 214

امام باقر عليه السلام را، چندان بيتأثير در اين مسأله نميداند. در اين ميان، رواياتي از حضرت باقر عليه السلام در برخي از منابع حديثي غير شيعي از جمله در الموطأ مالك و الرساله شافعي، گزارش شده است.
مرجعيت حديثي امام عليه السلام در نزد غير شيعيان، تا حدي است كه حضرت باقر عليه السلام را به مثابه منبع حديث تلقي ميكردند و مرسلات وي را در حكم موصول و قابل ردگيري به پيامبر صلي الله عليه و آله ميدانستند، هر چند كه حضرت باقر عليه السلام گاه از جابر بن عبد الله انصاري به شكل محدود در اسناد روايات خود نيز ياد ميكند. لالاني، فهرست تعدادي از روايان غير شيعي امام باقر عليه السلام را گزارش مي‌كند و تصريح دارد كه فهرست ابن حجر در اين موضوع كامل نيست، از اين رو، فهرست ذهبي را بر آن ميافزايد؛ وي از كلمه « و ديگران» در پايان فهرست ذهبي چنين نتيجه ميگيرد كه روايان حضرت باقر عليه السلام بيش از اينها بوده است. وي با مقايسه و دقت در اسامي فهرست ذهبي و ابن حجر به نكته مهمي خواننده را توجه ميدهد و آن حضور اسامي دانشمندان برجسته در اين دو فهرست است كه هر يك براي خودشان حوزه تدريس داشتنند، از جمله آنان زهري، اوزاعي، ابن جريح، اعمش، مكحول،.. است كه هر كدام در دانشي از علوم اسلامي صاحب نظر، داراي تاليف و شاگرد بودند. تحليل حضور اين شخصيتها در حوزه علمي امام باقر عليه السلام دغدغه بعدي لالاني بوده است. جايگاه علمي و حديثي امام باقر عليه السلام در حوزه شيعي، نقش روايات امام در فقه شيعي، ياران شيعي امام باقر عليه السلام ، حضور شاگردان و ناقلان امام در حوزه‌هاي حديثي همانند كوفه، بصره و مكه ديگر موضوعات پرداخته شده در اين نوشتار است كه با نگاهي نو به تاريخ حديث عصر امام باقر عليه السلام و مبتني بر شيوه‌هاي پژوهش و نقد تاريخ ارائه شده است.
مقاله «برخي از ديدگاه‌هاي زيديه در باره صحابه پيامبر صلي الله عليه و آله ۱ » از اتان كلبرگ۲ از ديگر نگاشته‌هاي غربيان است که مي‌توان آن را در مطالعات تاريخ حديث اماميه جاي داد که به يک موضوع تاريخي ـ کلامي در مطالعات حديثي يعني عدالت صحابه، پرداخته است. کلبرگ در اين مقاله تلاش مي‌کند اثبات کند ديدگاه زيديه در مورد جايگاه صحابه با نگره عدالت صحابه نزد اهل سنّـت در تعارض است و شاخه هايي از زيديه برخي از اقدامات صحابه را قابل نقد و داراي اشکال دانسته‌اند، کلبرگ نظريه زيديان را با ديدگاه اهل سنّت در باره صحابه به مقايسه و تطبيق گذاشته است. وي در آغاز تذكر ميدهد كه تاريخ زيديه و افزايش آگاهيهاي ما در باره فقه و عقايد آنها مرهون نتايج مطالعات شرق شناساني چون آر. اشتروطمان، اي. گريفيني، مادلونگ و ديگران بوده است. كلبرگ آثار متعددي از آنها معرفي ميكند كه موضوع اصلي آنها بررسي تاريخ و عقايد زيديه و تفاوتهاي اعتقادي و فقهي اين فرقه با ديگر مذاهب اسلامي از جمله شيعه اثني عشريه است. قدمت اين آثار به بيش از صد سال ميرسد و اين نشان از توجه جريان استشراق علمي به تاريخ زيديه است. كلبرگ بر پايه نتايج تحقيقات مادلونگ در كتاب قاسم بن ابراهيم به معرفي زيديه پرداخته است. در نگاه كلبرگ، مادلونگ در اين كتاب به طور متقاعد كنندهاي

1.. BSOAS,Vo ۳۹, No۱, pp ۹۱ ـ ۹۸.

2.. Etan.kohlberg شيعه پژوه و استاد سابق دانشگاه حِبرو: او درباره شيخ صدوق و نظريه تحريف قرآن، كتاب‌خانه ابن طاووس، از اماميه تا اثناعشريه و مقالات متعددي در دايره‌المعارف اسلام تأليفاتي دارد که برخي از آنها در كتاب تصوير امامان شيعه در دايرة المعارف اسلام، ترجمه و نقد شده است.

صفحه از 239