حديث پژوهی در نگاشته‌های مستشرقان - صفحه 216

تكثر مقالات آنان هستيم. موضوعات مورد مطالعه آنان را در گرايش فقه الحديث ميتوان به زير شاخه‌هاي ذيل تقسيم كرد:
الف. فقه و حقوق
ب. قرآن پژوهي؛ احاديث تفسيري
ج. سيره پژوهي؛ پيامبر صلي الله عليه و آله ، صحابه و معصومان
د. كلام و عقايد؛ احاديث اعتقادي، فرق و مذاهب، آثار روايي كلامي
ح. حديث و جامعه شناسي
اينك به بررسي آثار غربيان در چند زير شاخه مهم فقه الحديث ميپردازيم.

1 ـ 2. فقه و حقوق

موضوعات و مسائل فقه و حقوق اسلامي يكي از عرصه‌هاي جدي حضور مستشرقان در مطالعاتي شرق شناسي است كه پيشينهاي ديرين و كهن داشته و مقالات متعددي از آنان در اين عرصه به قلم آمده است. از لحاظ روشي رويكرد غالب مقالات غربيان در اين حوزه، تاريخي و گاه تحليلي ـ انتقادي است و موضوعات فقهي و حقوقي پرداخته شده از تنوع بر خوردار بوده است.

1 ـ 1 ـ 2. شرح الحديث

شرح و بررسي روايات فقهي موضوع مقالات متعددي از مستشرقان است كه سعي داشتهاند به شرح و تفسير روايت منتخب بپردازند. مستشرقان از قواعد فهم و تفسير، روشهاي هرمنوتيكي و تاريخي در تحليل احاديث سود جستهاند؛ از اين رو، مراد از اصول فهم حديث قطعاً همان اصول رايج در ميان حديث پژوهان مسلمان نيست و كاملاً به توان و دامنه اطلاعات تفسيري ـ تحليلي مسشترق بستگي دارد، لذا از يك مقاله تا مقاله ديگر متفاوت است. موضوعات روايات منتخب براي شرح و تفسير نيز از يك تنوعي برخوردار است و از علائق پژوهشي، رشته تحصيلي و دانسته‌هاي تخصصي مستشرق تاثير پذيرفته است؛ نمونه‌هاي فراواني از فقه سياسي، جزايي، مسائل زنان، معاملات، اطعمه، عبادات،... در مقالات آنان به چشم ميخورد. در حوزه فقه سياسي ميتوان به مقالات بررسي فقه الحديثي حديث عشره مبشّره، روايت «... مجدد رأس كل مأئه» و تحليل استناد خوارج به روايت «... و لو كان عبداً حبشياً» در عدم اشتراط قريشي بودن خليفه اشاره كرد. مايا يازيگي۱ در مقاله «حديث عشره مبشّره» يا استفاده‌هاي سياسي از يك حديث۲ » به بررسي فقه الحديثي حديث معروف «عشره مبشّره» پرداخته است؛ تبيين نقش زمينه‌هاي تاريخي ـ سياسي در جعل اين حديث و استفاده‌هاي سياسي از آن در جريان خلافت، از اهداف اصلي نويسنده مقاله است كه با تحليلي مستند و روشمند ارائه شده است. در حديث عشره مبشّره ـ که در

1.. Maya Yazigi. علاقه‌مند به مطالعه موضوعات اجتماعي و سياسي در حوزه تاريخ اسلام. وي دوره‌هاي آموزشي مطالعات مذهبي در موضوعات متعددي چون ارث در اسلام، هنر در اسلام: تاريخ و معماري، زن در اسلام را در UBC گذرانده است. از وي مقالات متعددي در مباحث تاريخ اسلام با رويكرد حديثي منتشر شده است. وي هم اكنون استاد دانشكده UBC دانشگاه كلمبيا است.

2.. STUDIA ISLAMICA , No ۸۶, pp ۱۵۹ ـ ۱۶۷.

صفحه از 239