چهار كتاب از «صحاح ششگانه» اهل سنّـت گزارش شده است ـ حضرت محمد صلي الله عليه و آله راهيابي ده نفر از صحابهي خود« ابوبکر، عمر، عثمان،علي ابن ابيطالب، طلحه، زبير، سعد بن وقاص، سعيد بن زيد، عبد الرحمن بن عوف، ابو عبيده جراح» به بهشت را بشارت داده است. بررسي زمينه‌هاي تاريخي ـ سياسي ظهور اين حديث، پيوند محتوايي حديث عشره مبشرّه با مسأله رهبري پس از پيامبر صلي الله عليه و آله و بهرهمندي از آن در منازعات سياسي، بويژه در مسأله خلافت، از محورهاي مهم در تحليل اين حديث بوده است. در تحليل يازيگي، حديث «عشره مبشّره» از نظر تاريخي، پس از رحلت حضرت محمد صلي الله عليه و آله ظهور كرده است، دقيقاً زماني كه جامعه اسلامي با مساله جانشيني پس از پيامبر صلي الله عليه و آله دست به گريبان بوده است؛ از يك سو، مهاجران مكي تلاش ميكردند تا ادعاي خود را مبني بر انتخاب خليفه از ميان آنان تقويت كنند، و در سوي ديگر انصار مدينه تأكيد داشتند خليفه از گروه آنان انتخاب شود.
مفهوم «عشره مبشره» و احاديث همگون آن، نشانه‌هايي از تصور جامعه اسلامي پس از رحلت پيامبر صلي الله عليه و آله ، نسبت به مساله خلافت است، و اين مسألهاي بود كه توسط صحابه قريشي رقم خورد. در يك نگاه كلي ميتوان موضوعات طرح شده در مقاله حاضر را به دو بخش تقسيم كرد. بخش اول «بررسي سندي و متني» حديث «عشره مبشره» است كه به تبيين نكات رجالي و ويژگيهاي متني آن پرداخته شده است؛ تفاوتها و مشتركات نسخه منقول حديث «عشره مبشّره» از عبدالرحمن بن عوف و سعيد بن زيد نوفلي، محبوبيت پسيني ده صحابه منتخب در حديث «عشره مبشّره»، مفهوم نمادين عدد ده «عشره»، پيش بيني اسامي خلفا، راويان و مروجّان حديث عشره و... در شمار مطالب بخش اول قرار ميگيرند. تحليل «كاركردهاي سياسي» حديث «عشره مبشّره» مطالب بخش دوم مقاله است كه نويسنده با رويكردي فقه الحديثي به تحليل نكات سياسي حديث پرداخته است؛ اغراض و توجيهات سياسي اهل سنّت مبتني بر حديث «عشره مبشّره» در مواجهه با تفكر سياسي شيعه و جريانهاي سياسي تندرو، خليفه اول و حديث عشره مبشّره، پيش بيني اسامي خلفا، قريش و بهره وري سياسي از حديث عشره،... از جمله اين مطالب نوع است.
الا لاندو۱ در مقاله «بررسي روايت مجدد رأس كل مأئة۲ » به تحليل فقه الحديثي روايت «أنّ الله يبعث لهذه الامه علي رأس كل مأئة سنة من يجدد لها امر دينها۳ » پرداخته است؛ در اين روايت از مجدّدان مسلمان با عنوان اصلاحگران و احياگران ديني امت اسلامي ياد شده است. نويسنده در تحليل فقه الحديثي روايت مجدد به يافتن پاسخي مناسب براي پرسشهاي ذيل متمركز شده است: راز تجديد حيات ديني اسلام چيست؟ تجديد حيات ديني چگونه و از طريق چه فرآيندي شكل ميگيرد؟ پذيرش تجديد حيات ديني، مستلزم نوعي كاستي در هدايت اسلامي نيست؟ بخش ديگري از مقاله نگاه منبع شناختي به ابوابي همانند باب ملاحم، باب الفتن دارد كه حديث تجديد در آنها گزارش شده است. از
1.. Ella Landau ـ Tasseron.
پژوهشگر و استاد دانشگاه. حوزه مطالعاتي وي تاريخ صدر اسلام و شخصيت پژوهي است. از آثار معروف وي ميتوان به بيوگرافي صحابه پيامبر صلي الله عليه و آله و تابعان، تاريخ طبري و زيست شناخت صحابه اشاره كرد.
2.. STUDIA ISLAMICA, No ۷۰ ,pp ۷۹ ـ ۱۱۷.
3.. سنن ابو داوود، كتاب الملاحم، ج۴، ص۱۵۶.
