فقهي مذاهب اسلامي در مسأله پنير مجوسي است كه در روايتي پيامبر صلي الله عليه و آله نسبت به جواز خوردن آن اظهار نظر كردهاند. هدف کوک از طرح اين مسأله، انجام يك بررسي در حوزه فقه تطبيقي مذاهب اسلامي بوده و سعي داشته است به طور جامع به تحليل و نقد ديدگاه‌هاي فِرَق اسلامي در موضوع روايات پنير بپردازد. مقاله با گزارش روايت ذيل از سنن بيهقي آغاز شده است: حضرت صلي الله عليه و آله پس از فتح مكه، وقتي پنير را ديد از مردمان پرسيد اين ـ ماده خوردني ـ چيست؟ مردمان گفتند: نوعي ماده غذايي است كه در سرزمين عجم(ايران) آن را درست ميكنند. پيامبر صلي الله عليه و آله در ادامه فرمود: با كارد پنير راِبُرش بزنيد و با ياد نام خدا آن را بخوريد۱ . نويسنده مقاله، موقيعتهاي زماني ـ مكاني ديگري را گزارش مي‌كند كه بيانگر مواجهه نخستين پيامبر صلي الله عليه و آله با ماده غدايي پنير بوده است، لكن برخي از اين موقعيتها همچنان ناشناخته است. بررسي اعتبار رجالي اسناد روايات، روايات پنير مجوسي در جوامع حديثي شيعه و سنّي، آراي فقهاي مذاهب اسلامي، ادله و اصول و... از مباحث بعدي مقاله است. در بخش ديگري از مقاله به گزارش وجوه مختلف در باره نحوه ساخت پنير مجوسي، آراي مكاتب فقهي سنّي و شيعي در مورد مصرف پنير، روايات شيعي و سني در باب پنير، منارعات و استدلالهاي مطرح پيرامون اين مسأله پرداخته است.
2 ـ 1 ـ 2. اصطلاح پژوهي
اصطلاح شناسي محور ديگري است كه در بررسيهاي فقه الحديثي مورد توجه غربيان قرار گرفته است. مستشرقان بر اساس علاقهاي كه به مطالعات نماد شناسي فرهنگي، زبانشناسي و فقه اللغه دارند، به چنين پژوهشهايي در معناشناسي اصطلاحات بنيادي روايات فقهي دست زده و مقالات جالبي را در اين حوزه سامان دادهاند. در مقالهاي، برخي از واژگان سوگند در زبان عربي همانند حِنث، برّ و تحنّث ـ كه در باب شهادت، سوگند و كفاّرات در فقه اسلامي كاربرد زيادي دارند ـ معناشناسي شده است. نُرمَن كالدر۲ در مقاله «حِنث، برّ و تحنّث: جُستاري در باب واژگان قَسَم زبان عربي۳ » به تبيين دقيق گستره معنايي اين واژگان با روشي تاريخي ـ تحليلي پرداخته است. نويسنده از متون متعدد لغوي، روايي، تاريخي و فقهي در تبيين موضوع بهره جسته است. كلمه حِنث در روايات و كتب فقهي بيشتر در باب قَسم و نذر به كار مي‌رود و از حيث موضوعي تنوع داشته و در باب طلاق و عبادات انواعي از آن ديده ميشود. كيستر در مقاله خود در باره تحنّث ـ كه به پاس تاليف آن از وي تجليل شد ـ حِنث را برگرفته از ريشه تحنّث و به معناي گناه گرفته است. مونتگمري وات نيز پيش از كيستر احتمال داده بود كه تحنّث، نقض عهد يا قصور در انجام سوگند باشد و عموماً بيشتر به عنوان گناه شناخته شده است، در روايات اسلامي نيز همين
1.. السنن، ج۱۰، ص۶۶.
2.. Norman Calder.
پژوهشگر فقه و حديث. از ايشان مقالات و كتابهاي متعدد در مجلات به چاپ رسيده است. وي از نويسندگان كتاب «Classical Islam» و «Interpretation and Jurisprudence in Medieval Islam» بوده است. رابرت گليو شاگرد كالدر در مقاله اي به معرفي انديشه و آثار استاد خود پرداخته است. بنگريد:
Norman, Calder The Islamic Inheritance System ,Robert Gleave Islamic Law and Society, Vol. ۵, No. ۳, pp. ۲۸۳ ـ ۲۸۴.
3.. BSOAS, Vo ۵۱, No ۲, pp ۲۱۴ ـ ۲۳۹.
