كرده است، لكن به اعتراف خودشان اين نقد تنها متوجه ميراث حديثي اهل سنّت بوده و در ميراث شيعي، ردپايي از آن نيافتهاند. خاورشناسان سعي دارند نوعي عدم اصالت در مسأله اسناد را به خواننده تلقين كنند و عالمان مسلمان را در طراحي و بهرهمندي از اسناد، وامدار يهود نشان دهند، از همين رو پيشينه نظام اسنادي يهود را تقويت كرده و قائل به نوعي اقتباس مسلمانان از آن شدهاند. به نظر ميرسد طرح چنين مطالبي در مقالات غربيان بيش از طرح يك ادعا نيست و بر فرض صحت، نقصي بر نظام اسناد روايات اسلامي وارد نخواهد كرد.
11. بايد توجه داشت كه در اصل، چنين مقالاتي براي مخاطبان غربي نوشته شده است و براي مخاطبان ديگر، تنها در حد آشنايي با آگاهيهاي مستشرقان از مطالعات حديثي مسلمين و روش شناسي پژوهشهاي آنان مفيد خواهد بود؛ از اين رو، چنين مقالاتي براي حديث پژوهان فرهيخته مسلمان، ممكن است در حد بازخواني و تحليل آراء انديشوران پيشين اسلامي، در قالب ادبياتي متفاوت، قابل توجه باشد و از نظر محتوا مطلب تازهاي براي وي نداشته باشد؛ اين که متاسفانه برخي فكر ميكنند نگاشته‌هاي مستشرقان آكنده از نوآوريها و گره‌گشايي‌هاي علمي است، توهمي بيش نيست و خود علت و نشانهاي است بر غفلت آنان از ميراث سترگ دانشوران مسلمان در پژوهشهاي حديثي كه در لابه‌لاي ميراث گرانسنگ اسلامي در گوشهاي آرام گرفتهاند. البته مستشرقان با بهرمندي از شيوه‌هاي پژوهشي نوين، ارائه نظامند مطالب، نگاشته‌هاي خود را جذاب ميكنند، از اين رو در زمينه گردآوري، تحليل و ارائه مطالب از دقت و گاه خلاقيتهايي برخوردارند.

كتابنامه

عربي

ـ الإسلام هو القرآن وحده (آراء و أفکار)، توفيق صدقي، محمد، مجله المنار، ش256.
ـ افترائات المستشرقين علي الاسلام عرض و نقد، دكتر عبدالعظيم ابراهيم محمد المرطعني، مكتبه وهبه، 1992م.
ـ الام، شافعي، بيروت، دار الفكر، ج7، چاپ دوم، 1403ق.
ـ تدريب‌ الراوي‌، سيوطي‌، به‌ كوشش‌ احمد عمر هاشم‌، بيروت‌، 1405ق‌/1985م‌؛
ـ حجية السنة، عبدالغني عبدالخالق، بيروت، دار القران الكريم، ق1407.
ـ الحديث النبوي و منزلته في الفكر الاسلامي المعاصر، محمد حمزه، المركز الثقافي العربي، 2005.
ـ السنة النبوية الشريفة حقيقتها و مكانتها عند المسلمين زحيلي، وهبه، دارالمكتبه، دمشق، 1418ق.
ـ السنة النبوية: حجية السنّة، عبدالمتعال محمد الجبري، القاهره: مکتبه وهبه، 1407ق.
ـ السنّة بين الاصول و التاريخ، حمادي ذويب، بيروت، المركز الثقافي العربي، 1425ق.
ـ السنة حجية و تدويناً، غرسي، محمد صالح، بيروت، موسسه الريان، 1422ق.