دانشگاهي، پيشگيري كند؛ پژوهشگران علوم حديث، اگر از مسأله‌ها و شبهه‌هاي حديثي رايج در ميان مستشرقان آگاهي داشته باشند، در پاسخ به آنها گامهاي موثري بر خواهند داشت؛ نه آن که شبهه مذكور، در سطح جامعه آكادميك ما فراگير شده باشد، ولي جامعه پژوهشي ما از اصلِ صورت مسأله نيز بياطلاع باشد و در مقام داوريِ دير هنگام هم، با توجيه كمبود فرصت يا فقدان امكانات پژوهشي لازم، نتواند موضع منطقي در مقابله با آن اتخاذ كند. البته اين نكته بدان معنا نيست كه همه پژوهشهاي حديثي مستشرقان، آكنده از شبهه افكني و غرضورزي است، بلكه مخاطب سخن در اينجا، تنها آثار جريان استشراق علمي۱ است كه مبتني بر روش منطقي و اصول علمي، پژوهشهاي حديثي خود را سامان داده است؛ نه ديگر جريانهاي انحرافي استشراق، كه به گونهاي در خدمت منافع غير علمي و سياسي بوده و به دنبال شبهه افكني در جهان اسلام هستند.۲
نوشتار حاضر قصد دارد ديدگاه‌هاي مهم و برتر مستشرقان، دغدغه‌ها و پيش فرضهاي آنان در مطالعات حديثي را بشناساند و زمينه را براي ارزيابي و سنجش آنها فراهم سازد.
1. حديث شيعه
متأسفانه تا كنون مباني و ميراث حديثي شيعه، به طور جدي و مستقل، مورد توجه و بررسي علمي مستشرقان قرار نگرفته است، و تنها نگاشته‌هايي پراكنده از آنان در باره حديث شيعه نشر يافته است كه متن برخي از آنها براي اولين بار در ايران در مجموعهاي گردآوري، طبقه بندي و به فارسي چكيده سازي شده است۳ . تنوع نسبي نگاشته‌هاي مستشرقان در بررسي حديث شيعه، نشانه توجه آنان به ابعاد گوناگون حديث شيعه است، همين ويژگي در ديگر عرصه‌هاي شيعهشناسي غربيان، البته با مقداري افراط و تفريط، مشهود۴ و در پژوهشهاي توصيفي ـ انتقادي آثار شيعهشناسي غربيان به فارسي نيز نمود يافته است۵ . رويكرد اغلب مقالات حديث پژوهي غربيان در باره حديث شيعه، رويكرد تاريخي۶ است كه در پژوهشهايي چون روش شناسي، مطالعات رجالي، تاريخ حديث،... نمود يافته است:
1.. Scientific ORIENTALISM.
2.. بنگريد: شرق شناسي؛ افترائات المستشرقين علي الاسلام عرض و نقد؛ مستشرقون (سياسيون، جامعيون، مجمعيون)، ص۲۵۲.
3.. بولتن مرجع مقالات مستشرقان و تاريخ حديث/۲، دفتر اول حديث شيعه، ج۱. مجموعه مذكور در شماره‌هاي متعدد خود قصد دارد مقالات مهم و برتر مستشرقان در حوزه علوم و معارف حديثي شيعه را به حديث پژوهان فارسي زبان معرفي كند و آنان را با اهم ديدگاه‌ها و آراي غربيان در باره حديث شيعه، آشنا سازد. اين دفتر در نوع خود، نخستين مجموعهاي است كه به انعكاس پژوهشهاي غربيان درباره حديث شيعه مي‌پردازد و تا كنون كتاب يا مجموعهاي را كه به اين مهم پرداخته باشد، نشر نيافته است. دفتر اول حديث شيعه، حاوي تعدادي مقاله از نشريات معتبر علمي و برخي از كتاب‌هاي مستشرقان است كه موضوع مشترك آنها حديث شيعه است.
4.. The Twelve Shia in Modern Times:Religious Culture Political Culture؛ Shi’ism, Resistance, and Revolution.
5.. گزيده آثار همايش بين المللي تشيع و خاور شناسان، ص۱۵۳ ـ ۱۸۰؛ تشيع، هاينس هالم؛ تصوير شيعه در دايرة المعارف ايرانيكا؛ تصوير امامان شيعه در دائرة المعارف اسلام؛ شيعه پژوهي و شيعه پژوهان انگليسي زبان(۱۹۵۰ تا ۲۰۰۶م)؛ گذري بر مطالعات شيعي در غرب.
6.. Historical approach.
