سیما و سیره حضرت علی و اهل بیت (ع) در تذکرة الاولیای عطار نیشابوری

نشریه : پژوهش نامه علوی

نویسنده : پديدآورنده : فضل الله رضایی اردانی
پديدآورنده : غلامرضا هاتفی مجومرد

چکیده :

تدوین کتاب‌هایی برای آموزش مفاهیم معرفتی، یا تألیفِ رسائلی به‌منظور توضیح و ایرادِ جواب در خصوص شُبهات مطرح‌شده از جانب مخالفان و هم‌چنین نگارش آثاری به ‌قصد راهنمایی جویندگان معرفت و ذکر اقوال و افعالِ قُدوه‌های راستین اهل عرفان، همواره، یکی از فعالیت‌های مهم فکری و علمیِ نظریه‌پردازان تصوف و عالمانِ عرفان اسلامی بوده است. در این دسته از آثار، بنا به اعتقاد نویسنده و هم‌چنین بر مبنای سلیقة شخصی یا باورهای مذهبی او، ضمن طرح مباحث اصولی تصوف، معمولاً سرگذشت‌ها و سخنان بزرگان طریقت نیز گردآوری شده است. در این میان، محتوا و مضمونِ برخی از آثار عرفانی، یکسره به توضیح درخصوص سرگذشت و ذکر اقوال اهل طریقت اختصاص یافته‌ است. تذکرة الاولیای، از جمله تذکره‌های فارسی در زمینة عرفان است که عطار در آن به شرحِ احوالِ بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه توجهی ویژه نشان داده است. یکی از موضوعات و مبنای مهم در تذکرة الاولیا، بیانِ سیره و سخنان حضرت علی (ع) و چند تن از ائمة اهل بیت (ع) است. این شرح و توضیح، به توصیف برخی از مبانی فکری و رفتاری آن بزرگان در متن کتاب منجر شده است. در واقع علمای عرفان و تصوّف بر مبنای باورهای اعتقادی خویش، ضمن پیروی از سیرۀ رسول اکرم (ص) و صحابۀ ایشان، الگوبرداری از زندگی و سخنان اهل بیت (ع) را نیز به‌عنوانِ سرمشقی متقن، همواره مدِّ نظر قرار ‌داده‌اند. در این مقاله، سیما، سیره و سخنانِ امام علی‌ (ع)، امام باقر (ع) و امام صادق (ع) بر مبنای تذکرة الاولیا بررسی و تبیین شده است.