کرده است که اين اعتقاد در نيمه قرن چهارم هجري بر اعتقادات شيعه افزوده شده است. مهم‌ترين استدلال او اين است که احاديث اثناعشر در منابع معاصر اماميه در آن زمان مانند کتاب بصائر الدرجات والمحاسن نيامده و نتيجه گرفته است که مطرح نبودن اين اعتقاد در اين آثار به اين معناست که تا آن زمان اين اعتقاد هنوز جزء اصول اعتقادي اماميه نبوده است ۱ .
احمد کاتب نيز با استناد به گفتار مسعودي۲ اصل نظريه دوازده امام را کتاب سليم بن قيس دانسته و اين کتاب را کتابي ميداند که در قرن چهارم پيدا شده و نزد دانشمندان شيعه اعتبار کافي ندارد ۳ .
پيش از بررسي منابع احاديث اثناعشر و درستي يا نادرستي ادعاي مطرح شده، لازم است با سير شکلگيري منابع حديثي آشنا شويم .
سير شکلگيري منابع حديثي
کتابت در گسترش دانش و ماندگاري فرهنگ نقش مهمي ايفا ميکند. بيشک، مکتوب بودن دو پشتوانه فرهنگ ساز دين يعني قرآن و احاديث پيامبر و اهل بيت او ميتواند در جاودانه سازي فرهنگ اصيل اسلامي نقش ارزندهاي ايفا نمايد. از اين رو، پيامبر ياران خود را به کتابت حديث وعلوم آن حضرت سفارش بسيار فرمودند ۴ .
پس از سفارشات پيامبر بر کتابت، کتاب‌‌‌‌هايي در زمان آن حضرت به نگارش در آمد ۵ . اما به دليل نا آشنايي بيشتر صحابه با کتابت و منع کتابت توسط خلفاي پس از پيامبر، حفظ کردن و نقل شفاهي حديث شيوه رايج تدريس حديث در قرن اول هجري گرديد.
از ابتداي قرن دوم هجري و با پايان يافتن ممنوعيت کتابت حديث، نگارش حديث جايگزين نقل شفاهي گرديد. در اين دوره با توجه به موقعيت ممتازي که امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام پيدا کردند، تدوين حديث رشد چشمگيري پيدا نمود. و کتاب‌‌‌‌‌هاي بسياري در موضوعات گوناگون تأليف شد.
نجاشي و شيخ طوسي در دو کتاب ارزشمند رجال و فهرست به جمع آوري و معرفي هزاران کتاب حديثي سه قرن اوّل همت گماردند ۶ ؛ براي نمونه مجموع آثار هشام کلبي، فضل بن شاذان، محمد بن ابي
1.. «از اماميه تا اثني عشريه». ص ۲۰۱ ـ ۲۲۰ .
2.. مسعودي در اين باره گويد: «والقطعية بالإمامة الاثناعشرية منهم الذين أصلهم في حصر العدد ما ذکره سليم بن قيس الهلالي في کتابه، الذي رواه عنه أبان بن أبي عياش أن النبي صلي الله عليه و آله ـ قال لأمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام : أنت و اثناعشر من ولدک أئمة الحق؛ قطعيه ـ شيعه ـ به امامت دوازده امام معتقد است و ريشه اين اعتقاد روايتي است که سليم بن قيس از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل کرده است). در اين روايت، پيامبر صلي الله عليه و آله به امام علي عليه السلام ميفرمايد: اي علي، تو و دوازده نفر از فرزندان تو امامان بر حق هستيد» (التنبيه و الإشراف، ص ۱۹۸).
3.. تطور الفکر السياسي الشيعي، ص ۲۰۴ ـ ۲۰۵ .
4.. ر.ک: سنن الترمذي، ج ۴، ص ۱۴۵، ح ۲۸۰۴؛ مسند ابن حنبل، ج ۲، ص ۲۱۵؛ المستدرک علي الصحيحين، ج ۱، ص ۱۰۶؛ المعجم الکبير، ج ۴، ص ۲۷۶، ح ۴۴۱۰؛ کنز العمال، ج ۱۰، ص ۱۴۴، ح ۲۸۷۳۳ .
5.. مانند: صحيفة النبي صلي الله عليه و آله ، کتاب علي عليه السلام و غيره .
6.. در کتاب ميراث مکتوب شيعه، دفتر اول، نام ۲۳۴ راوي صاحب کتاب به شماره در آمده که برخي از اين روات ده‌ها کتاب تأليف نمودهاند.
