احاديث اثناعشر در منابع سه قرن نخست شيعه - صفحه 94

اصحاب اجماع ۱ و يکي از سه نفري است که در باره آنها گفته شده: «لايروي و لا يرسل الا عن ثقة». سال وفات او 217 هجري است ۲ .
ابن ابي عمير يکي از احاديث اثناعشر را ثبت و ضبط نموده و گزارش آن در کتاب الکافي آمده است. ۳ کليني از او 2880 روايت نقل کرده که در طريق 2290 روايت، «علي بن ابراهيم، عن ابيه» قرار دارد. اين دو در در طريق تمام کتاب‌‌‌‌هاي او نيز قرار دارند ۴ . اين طريق همان طريق حديث اثناعشري است که از ابن ابي عمير نقل شده است .
با توجه به آنچه گفته شد، ۵ شکي باقي نمي‏ماند که کليني روايات ابن ابي عمير و از جمله روايت پانزدهم از احاديث اثناعشر کتاب الکافي را از طريق «علي بن ابراهيم، عن ابيه»، از کتاب ابن ابي عمير اخذ نموده است؛ هر چند اصل کتاب ابن ابي عمير به دست ما نرسيده است .

4. کتاب محمد بن سنان (م220 ق)

محمد بن سنان از ياران امام رضا عليه السلام وصاحب کتاب‌‌‌هاي حديثي متعددي است که هيچ يک از آنها در دسترس نيست. محمد بن الحسين بن ابي الخطّاب در طريق نقل بسياري از کتاب‌‌‌هاي او قرار دارد ۶ . او در سال 220 هجري وفات يافته است ۷ .
در کتاب‌‌‌هاي رجال الفاظي در جرح او به کار رفته است. به نظر مي‏رسد علت جرح اين است که محمد بن سنان از روش مرسوم نقل حديث در آن زمان سرباز زده و احاديث وجاده‏اي را بدون آن که به وجاده بودن آن اشاره کند، نقل کرده است. با اين حال، احمد بن محمد بن عيسي ـ که در نقل روايت از راويان سختگير بوده و کسان بسياري را به جهت نقل روايت از ضعفا از شهر قم بيرون کرده، بيش از سيصد روايت از او نقل نموده است ۸ .
يکي از احاديث اثناعشر در کتاب الغيبة نعماني به نقل از محمد بن سنان آمده است ۹ . در کتاب نعماني طريق به محمد بن سنان در غالب موارد ۱۰ چنين است: «أخبرنا عبد الواحد بن عبد اللّه‏، قال: حدثنا

1.. ر.ک: رجال النجاشي، ص ۳۲۶؛ الفهرست للطوسي، ص ۴۰۴.

2.. ر.ک: رجال الکشي، ص ۵۵۶.

3.. سند و متن روايت چنين است: «علي بن إبراهيم عن أبيه عن ابن أبي عمير عن سعيد بن غزوان عن أبي بصير عن أبي جعفر عليه السلام : يکونُ تِسعَةُ أئِمَّةٍ بَعدَ الحُسَينِ بنِ عَلِي، تاسِعُهُم قائِمُهُم» ( الکافي، ج ۱، ص ۵۳۳، ح ۱۵).

4.. ر.ک: رجال النجاشي، ص ۳۲۷.

5.. يک، قرينه چهارم يعني اتحاد اوايل و افتراق اواخر سند. دو، راويان اين روايت در طريق کتابهايش نيز قرار دارند.

6.. رجال النجاشي، ص ۳۲۸ و ص ۴۰۷ .

7.. ر.ک: همان، ص ۳۲۸.

8.. ر.ک: برنامه دراية النور.

9.. قسمتي از متن حديث چنين است: «الامام الصادق عليه السلام : الأَئمَّةُ اثناعشر إماما» (ر.ک: الغيبة للنعماني، ص ۸۵، ح ۱۵).

10.. ر.ک: الغيبة للنعماني، ص ۲۸؛ ص ۸۵، ح ۱۵ و ص ۱۱۴، ح ۸ و ص ۱۳۴، ح ۱ و ص ۱۹۳، ح ۵ و ص ۲۷۶، ح ۵۷ و ص ۲۷۸، ح ۶۳ و ص ۲۸۵، ح ۴ و ص ۲۸۸، ح ۲ و ص ۲۹۷، ح ۲ و ص ۲۹۹، ح ۵ و ص ۳۰۸، ح ۳ و ص ۳۱۳، ح ۴ و ص ۳۲۰، ح ۹ و ص ۳۲۱، ح۲ و ص ۳۲۱ و ص ۳۲۳، ح ۳.

صفحه از 106