درآمد
بر پوينده فقه الحديث، لازم است به نکات و قواعدي که اعمال آن در شرح حديث لازم و ضروري است، توجه داشته باشد. با توجه به عواملي چون فاصله زماني موجود از عصر پيامبر صلي الله عليه و آله و ائمه عليهم السلام ، منع کتابت حديث و تفاوت درجه وثاقت و علم، دقت و درک راويان در مکتوب ساختن احاديث، تغييرات و تحريفاتي در متن و سند احاديث صورت گرفته است.
محدث براي يافتن متن صحيح از سقيم بايد با مراجعه به منابع اوليه و کتب معتبر حديثي سعي در ارائه متن صحيح روايت کند تا بتواند درگام بعدي، با پژوهش و بررسي متن و سند روايت، به فهم درست و نزديک به واقع برسد. قواعدي که محدث را در فهم درست و دقيق متن روايات ياري مي‌کند، يافتن معناي واژه‌هاي غريب حديث در عصر نزول آن است؛ زيرا با گذشت زمان، واژه‌ها در قالب معنايي متفاوتي شکل گرفته‌اند. بنا بر اين، درجه اعتبار فهم محدث با مراجعه به کتب لغت کهن و نزديک به عصر نزول بيشتر مي‌شود.
همچنين با آشنايي از زمان و سبب صدور روايت، محدث مي‌تواند تشخيص صحيحي از تقيه بودن روايت دهد. يکي ديگر از قواعد مهم در ارائه فهم صحيح از متن حديث، برخورد منطقي با احاديث متضاد است. هر چه محدث از اطلاعات حديثي و رجالي بيشتري برخوردار باشد، بهتر و دقيق‌تر مي‌تواند تعارض بين اخبار متضاد را برطرف کند.
مجلسي به عنوان يکي از محدثان و شارحان بزرگ، در زمينه شرح و فهم محتواي احاديث کوشا بوده است. او در به دست آوردن متن صحيح روايات، با قواعد چهار گانه فقه اللغه، تقيه، نقل به معنا و تعارض اخبار در فهم محتواي احاديث کوشيده است.
در اين مقاله، مراحل و قواعد مجلسي در فهم محتواي احاديث در لوامع صاحبقراني ضمن دو بحث آورده مي‌شود.
مراحل و قواعد مجلسي در فهم محتواي احاديث در لوامع صاحبقراني
1. تلاش براي احراز صحت متن
مجلسي قبل از اقدام به فهم متن احاديث، تلاش کرده است متن را از هر گونه خطا مبري کند. سپس براي فهم متن صحيح اقدام کرده است. وي با مقايسه متون حديثي، در بسياري از کتب مشهور حديثي اختلاف موارد در احاديث و همچنين تصحيف، سهو نسخه برداران و افتادگي‌هاي متن احاديث را استخراج کرده است.
در ذيل به نمونه‌هايي از موارد سهو، تصحيف و اختلاف نقل‌ها ـ که از سوي وي مطرح شده ـ اشاره مي‌کنيم.
تصحيف در متن
براي بررسي يک حديث، ضرورت دارد به منابع اوليه حديثي مراجعه شود تا نسخه صحيح حديث به دست آيد. در کتاب‌هاي حديثي، در دوران اخير، تصحيف و گاهي تحريف در حديث، بسيار صورت گرفته است. از اين جهت، مجلسي نيز به منابع اوليه حديثي مراجعه کرده است تا موارد تصحيف را نشان دهد.
