5 . روي علي بن‌ابي حمزه عن ابي‌بصير. مروي است از علي بن ابي‌حمزه، چنان‌که در الکافي و التهذيب و در بعضي از نسخ و روي ابوحمزه است و سهو از نسخه‌برداران است؛ چون روايت ابوحمزه از ابي‌بصير ديده نشده است. ۱
6 . ... عن محمد بن يعقوب بن شعيب، عن ابيه. منقول است از محمد بن يعقوب بن شعيب از پدرش، يعقوب. در بعضي از نسخ، عن شعيب آمده است و ظاهراً سهو از نسخه‌برداران شده است.۲
افتادگي متن و سند احاديث
مجلسي، به 28 مورد افتادگي متن و سند احاديث اشاره کرده است؛ براي نمونه مواردي را ذکر مي‌کنيم.۳
1. روي حنان بن سدير عن ابي‌جعفر عليه السلام ؛ منقول است از حنان بن سدير از امام صادق عليه السلام . ظاهراً لفظ عن ابيه از قلم نسخه برداران افتاده است؛ چون حنان به خدمت حضرت نرسيده است.۴
2. ... قال إذا کان النّصف من شعبان؛ ظاهراً ليله از قلم نسخه‌برداران افتاده باشد و در اصل ليلة الشعبان بوده است.۵
3. ... فکان‌يقنت في کلّ صلاة يجهر فيها و لايجهر. در الکافي و التهذيب، بعد از و لايجهر، فيها وجود دارد؛ بنا بر اين، فيها از قلم نسخه برداران الفقيه افتاده است.۶
4. ... قال تلتف فيها و تغطّي رأسها و تصلّي فان خرجت رجليها؛ ظاهراً نسخه‌برداران، همزه أخرجت را انداخته‌اند.۷
5. .... انا في السّفر فلا اصلّي ادخل اهلي فعال صلّ و اتمّ الصّلاة (فقد و الله خالفت)عبارت فقد والله خالفت در نسخ طوسي وجود دارد و ظاهراً از قلم نسخه برداران افتاده است و در نسخه من لايحضره الفقيه وجود ندارد.۸
اهتمام به اختلاف نقل‌ها و نسخه‌ها
براي بررسي يک حديث، ضرورت دارد به منابع اوليه حديثي مراجعه شود تا نسخه صحيح حديث به دست آيد. اگر در مورد حديثي نسخه‌هاي گوناگون وجود داشته باشد، بايد اين اختلاف نسخه‌ها بررسي شود و گاهي بايد نسخه‌اي را بر نسخه ديگر ترجيح داد؛ مثلاً گاه حديثي در الکافي به گونه‌اي نقل شده و در التهذيب، به گونه‌اي ديگر و گاهي من لايحضره الفقيه دو نسخه دارد. توجه به اختلاف نسخه‌ها، آثار
1.. ر.ک: همان، ج۶، ص ۵۰۴.
2.. ر.ک: همان.ج۶، ص ۶۳۷.
3.. جهت ملاحظه ساير نمونه‌ها ر.ک: همان، ج۱، ص۴۰۵ و۶۹۷ و۶۹۹ وج۲وص ۳۵؛ ج۳، ص۱۸۰ و۴۵۳؛ ج ۴، ص۲۳۶ و۴۳۲، ج۵، ص۲۶۱، ۴۵۹؛ ج ۶ ، ص۲۳ و۱۲۲ و ۲۵۵ـ۲۵۴ و۵۱۶؛ ج۷، ص۱۴۴ و۱۵۵ و۱۷۴ و۲۹۶ و۳۶۲ و۵۵۶ و۵۶۹؛ ج۸ ، ص۸۸ و۲۰۰ و۲۲۵.
4.. ر.ک: همان، ج۷، ص۶۳۰ .
5.. ر.ک: همان،ج۸ ، ص ۵۴۷.
6.. ر.ک: همان، ج۴، ص ۱۰۸.
7.. ر.ک: همان، ج۴، ص ۳۵۷.
8.. ر.ک: همان، ج ۵، ص ۳۲ ـ ۳۳.
