5 . و روي الحلبي عن ابي‌عبدالله عليه السلام انّه قال: لا اعتکاف إلاّبصوم في‌مسجد الجامع؛ اعتکاف در لغت به معناي مداومت، ملازمت و درنگ کردن است و در اصطلاح، ملازمت در مسجدي چند از جهت عبادت است.۱
6 . و انّما سمّي الصّفا صفا لأنّ المصطفي آدم عليه السلام .... فسميت مروة لأنّ المرأه هبطت عليه؛ صفا در لغت به معناي سنگ سخت است و مروه به معناي سنگ سخت براق است.۲
تقيه و نشانه‌هاي آن در حديث۳
مجلسي براي شناخت احاديث مشتمل بر تقيه، گاهي به سند و گاهي به متن آنها اعتنا نموده است. او به 57 مورد از احاديث تقيه‌اي اشاره کرده است. با مطالعه و بررسي احاديث در لوامع صاحبقراني، به اين نتيجه رسيديم که نشانه‌هاي تقيه در سند ومتن روايات را در قالب وشاخه‌هاي ذيل تنظيم کنيم.
نشانه‌هاي تقيه در سند:
انتساب حديث به امام قبلي و حضور راويان عامي يا ضعيف در سند احاديث، از راه‌هاي شناخت احاديث تقيه‌اي براساس سند است.
حضور راوي عامي مذهب يا ضعيف در سلسله سند
عالمان متأخر شيعي يکي از شرايط صحت خبر را امامي بودن همه راويان دانسته، به افراد عامي مذهب با نگاه نقادانه مي‌نگرند. در ذيل به ذکر نمونه‌هايي از حضور راوي عامي مذهب يا ضعيف در سلسله سند مي‌پردازيم۴
1. حضرت سيد المرسلين صلي الله عليه و آله فرمودند: مردگان خود را به کلمه توحيد تلقين کنيد؛ هر کس آخر کلام او کلمه توحيد باشد، داخل بهشت مي‌شود و اين بعد از تلقين به شهادتين و ائمه معصومين عليهم السلام است. محتمل است اين خبر از روي تقيه وارد شده باشد؛ چون راويان اين خبر همه سني هستند.۵
2. به سند ضعيف از محمدبن يحيي موثق سني از امام صادق عليه السلام منقول است که حضرت سيدالمرسلين صلي الله عليه و آله نماز شام را به جا مي‌آوردند و قبيله بنوسلمه ـ که خانه‌هاي ايشان تا مسجد آن حضرت نزديک به دو هزار ذرع بود ـ با آن حضرت نماز مي‌خواندند و به خانه‌هاي خود مي‌رسيدند و اگر تيري مي‌انداختند؛ مي‌ديدند که تيرشان کجا مي‌افتد. اين حديث را حضرت از روي تقيه فرموده است. تنها در کتب سنيان اين حديث را ديده‌ام و در کتب شيعيان نديده‌ام. ۶
3. در حديث موثق از غياث از امام صادق عليه السلام از پدرش از امير المؤمنين عليه السلام منقول است که فرمودند: بايد سجده بر چيزي که ساير بدن بر آن نباشد، نکنند. ظاهرش از روي تقيه وارد شده است و راوي نيز سني است. ۷
1.. ر.ک: همان ، ج۶، ص۶۸۳.
2.. ر.ک: همان، ج۷، ص۳۲ـ۳۱.
3.. ساختار کلي اين قسمت از مقاله «بررسي احاديث تقيه از ديدگاه مجلسي اول»، نوشته محمدعلي مهدوي‌راد و محمدهادي ناجي است.
4.. براي ملاحظه ساير نمونه‌ها ر.ک: لوامع صاحبقراني، ج۲، ص۴۰؛ ج۶، ص۶۴۶؛ ج۷، ص۶۵۳ .
5.. ر.ک: همان، ج۱، ص ۷۱۰؛ ج۲، ص۱۳۸وص۲۷۷.
6.. ر.ک: همان، ج۳، ص۱۵۹ـ۱۶۰و۳۱۵ـ۳۱۷.
7.. ر.ک.: همان، ج۳،ص۴۵۲.
