او را ببخشايد و ائمه معصومين عليهم السلام را در شفاعت او رخصت دهد. اين تأويلات بنا بر آن است که متواتر است حضرت سيدالمرسلين صلي الله عليه و آله فرمودند: شفاعت خود را براي اصحاب کباير از امتم ذخيره کردم.۱
3. در روايتي از امام صادق عليه السلام پرسيده شد: چرا زناکار را کافر نمي‌نامي؟ تارک نماز را کافر مي‌نامي؟ حضرت فرمودند: شخصي که زنا يا لواط و امثال اين اعمال قيبح را مرتکب شود، تنها به علت آن‌که شهوت عظيمي بر او غلبه کرده است، گويي کر و کور مي‌شود؛ اما کسي که نماز را ترک کند، شهوتي بر او غلبه نمي‌کند، بلکه به علت خفيف و کوچک شمردن نماز، آن را به جا نمي‌آورد. مجلسي اين حديث را با احاديث صحيح ديگر و اجماع مسلمين که تارک نماز را فاسق مي‌داند، نه کافر، در تعارض مي‌داند. بنا بر اين براي حل اين تعارض، روايت را اين‌چنين تأويل مي‌کند که نماز در نظر او کوچک و کم اهميت باشد و ترک آن را حلال شِمُرَد. بنا بر اين، چون ترک نماز را حلال مي‌داند، به منزله کافر است، نه فاسق.۲
حمل بر استحباب
يکي ديگر از راه‌هاي علاج تعارض اخبار ـ که مجلسي براي جمع احاديث متعارض به آن عمل کرده است ـ حمل بر استحباب کردن يکي از روايات متعارض است. استحباب در مقابل وجوب به کار مي‌رود. حمل بر استحباب، يعني ظاهر امري که وجوب است، حمل بر استحباب شود.
مجلسي در 25 مورد احاديث متعارض را بر استحباب حمل کرده است. در ذيل به نمونه‌هايي اشاره مي‌کنيم:۳
1. در صحيح منقول است از امام رضا عليه السلام شخصي که به سوي مکه يا غير آن مسافر باشد، آيا نماز عيد فطر و اضحي بر او هست؟ حضرت فرمودند: بلي. مگر در مني در روز عيد که ساقط است. مشهور ميان علما آن است که در سفر، نماز عيد و نماز جمعه واجب نيست. در صحيح ربعي و فضيل منقول است نماز جمعه و عيدين در سفر واجب نيست. بنا بر اين، خبر را حمل بر استحباب مي‌کنيم.۴
2. منقول است در صحيح از امام صادق عليه السلام در مورد شخصي که حج افراد کرده باشد، سؤال شد: آيا بعد از حج، عمره مفرده مي‌تواند انجام دهد؟ حضرت فرمودند: بلي. هرگاه آن‌قدر زمان بگذرد که از موي سر استره گير شود، خوب است. اکثر اوقات، بعد از دو روزه استره گير مي‌شود. در حديث ديگر وارد شده است که صبر کند تا ماه محرم نو شود و احرام بگيرد. اين روايت محمول بر استحباب است.۵
3. در خبري منقول است امام باقر عليه السلام فرمودند: هرگاه مردمان روزه باشند و شب، ماه شوال را نديده باشند و جمعي عادل بيايند و گواهي دهند ما ديشب ماه را ديديم. پس بايد افطار کنند و روز ديگر، اول روز به صحرا بيرون روند و نماز عيد را قضا به جا آورند.
1..ر. ک: همان، ج ۳، ص ۷۸.
2.. ر.ک: همان، ج ۳، ص ۷۴.
3.. براي ساير نمونه‌ها ر.ک:. همان، ج۱، ص۵۴۳ و۶۷۸ ـ ۶۷۹؛ ج۳، ص ۲۴۸ ـ ۲۴۹ و۳۰۱ و۴۴۷ و۵۳۹ و۵۷۰؛ ج۴، ص۸۷ و۲۴۷ ـ ۲۴۸ و۲۶۲ و ۳۰۸ ـ ۳۰۹ و۳۱۵ ـ۳۱۶ و۴۰۴ و ۵۲۲ ـ ۵۲۳؛ ج ۵، ص۲۰ و۱۳۶ ـ ۱۳۷ و۱۶۳ ـ ۱۶۴ و ۱۹۳ و۲۵۰ و۴۷۲ و۵۵۵ ـ ۵۵۶ ؛ ج۶، ص۳۹۱ و۴۲۶ ـ ۴۲۷؛ ج۷، ص۶۷۳ ـ ۶۷۴ .
4.. ر.ک: همان، ج۵، ص۲۵۹.
5.. ر.ک: همان، ج ۸، ص ۱۶۱.
