ارزيابي جرح علي بن محمد بن قُتيبه - صفحه 187

و در تأليفي ديگر مي‌نويسد:
در طريق كُليني، و كشّي، و غير آن دو از بزرگان أصحاب و قدماي شيعه به فضل بن شاذان، دو فاضل أرجمند و رفيق محمّد بن إسماعيل و علي بن محمّد قتيبي قرار دارند. جلالت آن دو بر کساني که ماهر در فنّ رجال باشند، أعرف از تعريف و أجلّ از تبيين است. از اين رهگذر طريق حديث هر دو صحيح است، نه اين‌که حسن به شمار آيند۱ .
ـ احمد بن عبدالرضا بصري (م 1085 ق) وي را از موثّق ترين أصحاب حوزه حديث و روايت برشمرده و او را دانشمند و محل اعتماد معرّفي نموده است۲ .
ـ محمّد امين كاظمي (م قرن11ق) مولّف هداية المحدّثين نيز وي را جزو ثقات دانسته است.۳
ـ محقّق سبزواري (م1090ق) مي‌نويسد:
شيخ طوسي ابن قتيبه را به فاضل مدح کرده و نجاشي نيز وي را معتمد کشّي و صحابي فضل بن شاذان و راوي کتب وي نامبردار ساخته است. بي‌ترديد، اين ويژگي‌ها اشعار به حُسن و والامقامي شخصيّت وي دارند۴ .
ـ شيخ حرّ عاملي (م1104ق) نوشته است:
اعتماد كشّي در موارد فراوان به وي، ظهور در توثيق وي دارد۵ .
ـ علّامه مجلسي (م1111ق) نيز او را ممدوح و قابل ستايش دانسته است۶ .
ـ محدّث بحراني (م1186ق) به چهار نکته اشاره مي‌کند: الف. رجال كشّي بيانگر آن است كه ابن قتيبه از مشايخ کثير المراجعه، و معتمد وي در روايات است؛ ب. حلّي در رجالش دو حديثي را كه ابن قتيبه در سند آن قرار گرفته، تصحيح نموده و او را صحيح الحديث دانسته است. تفاوت قايل شدن بين علي بن محمّد بن قتيبه و عبدالواحد بن عبدوس در عدم توثيق اول و توثيق دوم، نوعي رويکردي غير منطقي محسوب مي‌گردد، زيرا ابن قتيبه از اعتبار بيشتري برخوردار است؛ ج. حلّي او را در بخش نخست كتابش ـ كه ويژه ممدوحين و موثقين است ـ ذكر نموده است؛ د. به علاوه، ابن قتيبه از مشايخ اجازه به حساب مي‌آيد که به اجماع، احاديث آنان صحيح به شمار مي‌آيد و بي نياز از توثيق کتب رجالي هستند. تلمّذ و تحمّل خبر و اعتماد متقدّمين بر کسي، اقوي از توثيق کتب رجالي است۷ .
ـ وحيد بهبهاني (م1206ق) مي‌نويسد:

1.. الرواشح السماوية، ص ۱۲۱ ـ ۱۲۴.

2.. فائق المقال في الحديث و الرّجال، ص ۱۳۵، ش ۷۱۴.

3.. هداية المحدّثين، ص ۲۱۸.

4.. ذخيرة المعاد، ج۱، ص۵۱۰.

5.. وسائل الشيعه، ج۳۰، ص۴۳۴.

6.. الوجيزه في الرّجال، ص ۲۶۵، ش ۱۲۸۳.

7.. الحدائق الناضره، ج ۶ ، ص ۴۸؛ ج ۱۳، ص ۲۲۱.

صفحه از 189