آنچه که بتواند معناي کلام را منتقل کند، خواهد بود. اما در عين حال، بايد کوتاهي و ايجاز بياني و متن اصلي را هم از بين نبرد. لذا ميرزا حبيب خويي بنا به گفته خود در مقدمه۱ کوشيده با استفاده از روش شرح درون متني با به عبارتي مزجي اين هدف را تأمين نمايد. به همين خاطر متن جملات نهج البلاغة را با بيان کلمات مورد نياز در ميان کلمات امام ساده سازي کرده است. و در قدم بعدي به شرح و بسط پرداخته است. البته شايد بتوان گفت که خود اين کار نوعي شرح مختصر نيز به شمار مي‌رود. به طور کلي مي‌توان گفت در اين مورد، متني که طولاني است، با عنوان «الفصل» بخش‌بندي شده و در عين حال، ذيل هر بخشي به ترتيب، به شرح لغت، اعراب، و در نهايت به شرح عبارت‌هاي بخش‌بندي شده مي‌پردازد. البته شارح پس از شرح مختصر کلام امام، ذيل بخش «المعني» در ادامه به بسط سخنان مي‌پردازد. لذا پس از شرح مزجي (شرح سخنان امام به صورت جمله و ...) شرح را مي‌گستراند. جملات امام در داخل پرانتز قرار گرفته و شرح خود را در سخنان جمله به جمله شرح مي دهد و پيش مي رود. اين روند در کل شرح به همين شکل ادامه دارد.۲ نمونه در شرح خطبه 90 آورده است:
واضع القليلة النّبات منها (الأعشاب) و الرّطب من الکلا (فهي) أي الأرض (تبهج) و تفرح (بزينة رياضها) و مستنقع مياهها (و تزدهي) و تفتخر (بما البسته من ريط أزاهيرها) أي بأشجار البست الأرض إياها لباس انوارها و علي ما في بعض النسخ من کون البسته بصيغة المجهول فالمعني أنّ الأرض تفتخر بما اکتسبت به من النبات و الأزهار و الأنوار فيکون لفظة من علي هذا بياناً لما کما أنها علي الأوّل صلة لألبسته، و الثاني أظهر (و) تتکبّر ب (حلية ما سمّطت) و علّقت ... .۳
لازم به ذکر است پس از اين شرح مختصر مزجي شرح را به تفصيل و تطويل بيان مي‌کند.
توجه به منابع و اسناد سخنان امام۴
شارح به دو گونه به بيان منابع و اسناد سخن امام پرداخته، يا از منابع پيش از شريف رضي ياد کرده و يا از اسناد پس از وي، چنان که در شرح برخي خطب به هنگام ياد کرد، از اسناد پيش از سيد رضي، نام کتبي چون تاريخ الطبري،۵ وقعة صفين نصر بن مزاحم منقري (به نقل از ابن ابي الحديد)۶ ، الغارات ابن
1.. همان، ج ۱، ص ۸ . وي مي‌نويسد: «انّي مزجت الشرح بالمتن مبالغة في توضيح المعني و ايضاح المرام حتي صاراً بمنزلة واحد من الکلام، علي أحسن نظام و انتظام. و لکن أنّي لي و لأمثالي أن ينسب کلامه إلي کلام الإمام، و کيف يمزج الغثّ بالسمين، و اللّجين باللجين، و أين مطلع السهيل من موقع السيل، و أي نسبة بين الدرّ و الحصي، و بين السيف و العصا، و أنّي يقاس الذهب بالنحاس، و الفضّة بالرّصاص، و يسوّي بين القطر و العباب، أم بين السراب و الشراب».
2.. شايان ذکر است که جملات شريف رضي نيز به صورت مزجي مختصر توضيحي داده شده است.
3.. همان، ج ۷، ص ۱۵.
4.. شارح در مقدمه اين مؤلفه را جزء روش خود معرفي مي‌کند (همان، ج ۱، ص ۸).
5.. به عنوان نمونه، ر.ک: همان، ج ۱۰، ص ۳۷.
6.. به عنوان نمونه، همان ر.ک : ج ۴، ص ۲۰۶، ج ۷، ص ۲۷۵ و... .
