گزاره به لحاظ محتوا (مؤلفه‌هاي موجود در ضمن شرح)
شارح با استفاده از اين گزاره کوشيده محتواي خود را پربارتر و غني‌تر کند. اين گزاره‌ها عبارت‌اند از:
استناد به آيات قرآن
چنان که مي‌دانيم رابطه نهج البلاغة با قرآن رابطه‌اي تنگاتنگ و نزديک است. به همين دليل است که نهج البلاغة هرگز طراوت و تازگي و جلوه گري خود را در تبيين معارف دين از دست نمي‌دهد. شارح در مقدمه شرح متذکر شده که در شرح خود از آيات بهره برده و سعي کرده کلام امام را همراه با آيات و روايات شرح کند ۱ و مي‌توان گفت در به ثمر رساندن اين مهم، خود را موفق نشان داده است. اين بهره گيري‌ها را مي‌توان به چند دسته تقسيم نمود:
الف: استفاده از آيات در ضمن شرح
آيات را در شرح عبارات جمله به جمله‌اي سخنان امام به وفور مي توان ملاحظه کرد. اين گزاره در شرح به کرات ديده مي‌شود؛ چنان که مي‌توان گفت اغلب بهره شارح از آيات از همين مؤلفه است. ذيل خطبه 175 اين عبارت امام «فاستشفوه من أدوائکم» را بدين شکل شرح کرده است:
أي من أمراضکم الظاهرة و الباطنة و الرّوحانية و الجسمانية، فانّ فيه شفاء من کلّ ذلک قال سبحانه: ( وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ ).۲
همچنين در شرح اين عبارت امام «و خاب من افتري» آورده است:
علي اللّه و علي رسوله في دعواه لها، و الجملتان تحتملان الدّعاء و الاخبار، و المراد بالهلاک الهلاک الاخروي و بالخيبة الحرمان و الخسران کما أشير إليه في قوله تعالي:
(وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ تَرَى الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَى اللَّهِ وُجُوهُهُم مُسْوَدَّةٌ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْمُتَكَبِّرِينَ)۳
ب: استفاده از آيات براي شرح لغات
در توضيح لغات از آيات نيز کمک گرفته است؛ همچون شرح واژه «الرّشد» در خطبه 99 که آورده است:
إصابة الصّواب و قيل الاستقامة علي طريق الحقّ مع تصلّب فيه، و بهما فسّر قوله سبحانه: (وَلَقَدْ آتَيْنَا إِبْرَاهِيمَ رُشْدَهُ مِن قَبْلُ).۴
يا در توضيح واژه «طوي» مي‌نويسد:
1.. همان، ج ۱، ص ۵ ـ ۶ .
2.. همان، ج ۱۰، ص ۱۹۶.
3.. همان، ج ۳، ص ۲۴۲ ـ ۲۴۳.
4.. همان، ج ۷، ص ۱۵۶.
