منابع غير مستقيم فن رجال؛ گونه‌ها و کاربردها از نگاه علامه شوشتري در قاموس الرجال - صفحه 65

شوشتري در شرح ديدگاه ابن غضايري در جرح راويان، همواره سعي مي‌‌کند تا با تحليل محتواي روايات راويان، به درستي ارزيابي ابن غضايري از او صحه بگذارد. وي در نقد سخن برخي از متأخران که گفته‌اند به دليل اين که ابن غضايري بزرگان را نقد کرده، کتابش اعتباري ندارد، به گردآوري، بررسي و تحليل روايات کساني که ابن غضايري آنها را جرح کرده، پرداخته و نشان داده است که آراي او در ارزيابي راويان درست هستند.
... مع ان الذي وجدنا بالسبر في الذين وقفنا علي كتبهم ممن طعن فيهم ككتاب استغاثة علي ابن احمد كوفي و كتاب تفسير محمد ابن القاسم الاسترآبادي و كذلك كتاب الحسن ابن عباس ابن حريش علي نقل الکافي تسعة من اخباره في باب شأن «انا انزلنا» ان الامر كما ذكر...۱
ج. نقد و بررسي منابع مستقيم رجالي با توجه به حديث راوي؛ سومين کاربرد منابع غير مستقيم رجالي و به طور خاص تحليل محتواي روايت راوي نقد محتواي کتب رجالي (منابع مستقيم) است. به عبارت ديگر، از اين منابع مي‌‌توان به عنوان معياري در ارزيابي و نقد منابع مستقيم بهره برد.
يکي از مسائل مطرح در ارزيابي رجال، «امامي يا عامي» بودن راوي است. و يکي از راه‌هاي اثبات و نفي هر يک، توجه به روايات ايشان است؛ براي مثال، نجاشي در شرح حال «منبة بن عبدالله ابي الجوزاء» احاديث او را صحيح دانسته ۲ و علامه حلي نيز به دنبال نجاشي، در الخلاصة او را توثيق کرده است.۳ شوشتري اين رأي نجاشي و علامه را با گردآوري روايات او و تحليل محتواي آنها رد مي‌‌کند؛ زيرا بيشتر احاديث منبه مخالف مذهب اماميه است. بخشي از اخبار او که مخالف اماميه‌اند، از اين قرارند:
خبره في حرمة المتعة، خبره في سقوط الغسل عن الشهيد اذا مات في الغد، خبره في سقوط الكراء عمن جاز بالدابة الوقت و هلكت و خبره في سقوط اجل الصداق بالدخول و خبره في كون الرضعة الواحدة موجبة لنشر الحرمة و ...۴
از مصاديق اين روش مي‌‌توان به بررسي عنوان کتب راويان اشاره کرد. شوشتري براي ارزيابي رجال حديث به عنوان کتب آن راوي توجه دارد؛ براي مثال، در شرح عنوان «احمد بن محمد بن سعيد»، معروف به ابن عقده، سخني از الفهرست و رجال الطوسي و رجال النجاشي آورده است که گفته‌اند ابن عقده زيدي و جارودي است.۵ شوشتري در بررسي گفتار شيخ طوسي و نجاشي، در

1.. همان، ج۱، ص۵۱.

2.. رجال النجاشي، ص۴۲۱.

3.. خلاصة الاقوال، ص۲۷۱.

4.. قاموس الرجال، ج۹، ص۱۱۹؛ الاخبار الدخلية، ج۱، ص۶۴.

5.. رجال الطوسي، ص۴۰۹؛ رجال النجاشي، ص۹۴؛ فهرست الطوسي، ص۲۸.

صفحه از 68