گونه‌شناسي روايات القرائات سياري - صفحه 81

عليه و آله و الأئمة من بعده فترك و لم يكن له عزم فيهم.1
در اين نقل به روشني تفسير از متن آيه متمايز شده است.
عن ابي جعفر قال: نزل جبرئيل بهذه الاية علي محمد هكذا ....انظر كيف ضربوا لك الامثال فضلوا السبيل فلا يستطيعون إلي ولاية علي سبيلاً و علي صلوات الله عليه هو السبيل ...2
در تفسير فرات حديث به اين شکل آمده است:
....انظر كيف ضربوا لك الأمثال فضلوا فلا يستطيعون سبيلاً، يعني: لا يستطيعون إلي ولاية علي و علي هو السبيل.3
در اين نقل زيادت موجود در روايت سياري به روشني از آيه جدا شده است.
از تفسيري بودن ذيل برخي روايات مي‌‌توان فهميد که اضافات موجود در صدر حديث هم تفسيري است؛ براي نمونه از امام باقر عليه السلام نقل شده است:
و تري الظالمين آل محمد حقّهم لما رأوا العذاب و عَلِيّ هو العذاب يقولون هل الي مردّ من سبيل.4
بي شک، عبارت «و علي هو العذاب» عبارتي تفسيري است و مي‌‌توان گفت که عبارت «آل محمد حقّهم» هم تفسيري است. اين مطلب وقتي اهميت مي‌‌يابد که بدانيم در القرائات هميشه پس از مشتقات «ظلم»، عبارت «آل محمد حقّهم» افزوده مي‌‌شود5 و شايد بتوان حکم پيش گفته را به آنها هم تسرّي داد. گاه ديده مي‌‌شود که در روايت‏هاي منقول از يک امام در باره يک آيه، زيادت‏هاي متفاوتي وجود دارد.6 اين تفاوت‏ها نشان مي‌‌دهد که اين زيادات نصّ قرآني نيستند، و گرنه حتماً بايد به صورتي يکسان نقل مي‌‌شدند تا گوياي قرائت واحد اهل بيت باشند.
گاه امام در دعاي خويش آيه‌اي از قرآن را تضمين کرده است و بي شک، در اين مورد تغييرات موجود در آيه از باب قرائت نخواهند بود.7
علاوه بر اين، بيش از نيمي از روايات اين دسته با الفاظ غير صريح مانند: «قال»، «في قوله عزّ و جلّ»، «عن ...» و ... نقل شده‌اند که در آنها هم احتمال تفسيري بودن وجود دارد و هم

1.. تفسير القمي، ج۲، ص۶۶؛ الکافي، ج۱، ص۴۱۶؛ علل الشرايع، ج۱، ص۱۲۲.

2.. کتاب القرائات، ح۳۷۸.

3.. تفسير فرات الکوفي، ص۲۹۱.

4.. کتاب القرائات، ح۴۹۰.

5.. همان، ح ۳۰۰، ۳۴۷، ۳۷۸، ۴۹۰، ۴۹۵، ۵۳۵.

6.. براي نمونه مقايسه کنيد: ح۴۶ و ۴۷ و ۸۲ و ۸۳ و ۸۵؛ ۱۱۵ و ۱۱۶ و ۱۱۷؛ ۳۱۳ و ۳۱۴؛ ۳۱۶ و ۳۱۷؛ ۳۱۸ و ۳۲۰؛ ۶۶۵ و ۶۶۶ و ۶۶۷ و ۶۶۸.

7.. همان، ح۳۴۵.

صفحه از 86